چرایی ترور شهید مدرس توسط رضا خان

مرحوم مدرس(ره) مانع بزرگی بر سر راه سکولاریزه کردن ایران توسط حکومت پهلوی اول بود. زیرا وی سرسخت بود، بر سر منافع ملی ایستادگی می کرد، به همین خاطر او را به زندان انداختند، ترور کردند، تبعید نمودند و در آخر به دست قلدری مثل رضا خان با دهان روزه در ماه رمضان شهیدش کردند.

رجالی که جرات و ایمان مدرس را نداشتند، تا یک کلمه حرف می زدند با چشم غره ای از طرف اربابان خارجی مواجه می شدند و فورا سکوت می کردند.(1)

روستا زادگی مدرس شخصیت او را مقاوم و ظلم ستیز کرده بود( وی در روستای سرابه کچو از توابع اردستان به دنیا آمد). عامل دیگر پافشاری بر اصول و منافع مردم مسلمان، فهم دقیق او از منابع اسلامی و معارف اهل بیت (ع) بود، زیرا وی افتخار شاگردی بزرگانی مانند آخوند خراسانی (ره) و میرزای شیرازی(ره) را داشت و در حوزه علمیه نجف به اجتهاد رسید.

اینک این مجتهد در بازگشت از نجف رسالت بزرگی را برای خود ترسیم کرده بود. به همین خاطر در آغاز با ستم های ظل السلطان فرزند ارشد ناصر الدین شاه، حاکم وقت اصفهان مخالفت کرد و با این مخالفت فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. در مجلس دوم شورای ملی او به عنوان یکی از پنج عالم طراز اول از سوی مراجع معظم تقلید وقت رحم الله تعالی معرفی شد و به تهران آمد. با روی کار آمدن رضا خان و کودتای سال 1299 ش مبارزات سیاسی او بر علیه سیاست های غلط حکومت پهلوی اول شدت گرفت.

یکی از ویژگی های بارز شخصیتی این عالم بزرگوار اقدامات مثبت فرهنگی و اصلاحات وتحولات تعالی یافته وی به موازات سکولاریزه کردن ایران توسط رضا خان قلدر بود و همین مساله او را نزد رضا شاه دیکتاتور تحمل ناپذیر کرده بود .

آیت الله مدرس(ره) از جمله مصلحان و تحول خواهان در حوزه قلمداد می شود.زیرا با درک درستی از کاستی ها و نابسامانی ها،‌دلسوزانه سعی در جبران وضع موجود داشت. او که از سال 1304 ش در زمان احمد شاه قاجار نیابت تولیت مدرسه سپهسالار را عهده دار شده بود، اقدامات مثبتی در جهت جبران برخی نواقص نظام آموزشی آن مدرسه انجام داد. برگزاری امتحان ورودی و تدوین نظام نامه اداره مدرسه از این اقدامات بود. (2)

توجه به علوم قرآنی و تدریس رسمی تفسیر قرآن کریم و تلاش برای تدوین متن درسی جدید در بحث تفسیر، تدریس نهج البلاغه، فلسفه و تاریخ نیز از جمله تغییراتی بود که در دوران نیابت وی در تولیت مدرسه سپهسالار انجام شد.(3) او معتقد بود طلاب و مبلغان باید پا را از چارچوب علوم متداول فراتر بگذارند و در برابر دانش جدید، مرعوب نباشند(4)

دیگر وی‍ژگی مدرس که او را چون خاری در چشم رضا خان کرده بود، تبلیغ و اجرای اندیشه هم بستگی دین و سیاست بود. جمله معروف سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ماست، در کنار اقدامات سیاسی سازش ناپذیری و تلاش برای دفاع از اسلام و منافع ملی، به شدت دستگاه منحرف پهلوی او را می آزرد. زیرا در برابر این اندیشه، عده ای قائل بودند(‌‌‌لعن السیاسه، ما دخلت شیئاً الا انسدته). سیاست آن قدر ملعون و منحرف است که بر هر چیز که وارد شود، آن را تباه می سازد.

به همین خاطر حضرت امام خمینی (ره) در برابر فشار تبلیغی رژیم پهلوی مبنی بر وارد نشدن روحانیون و حوزه ها به مسائل اجتماعی و سیاسی، بارها از مرحوم شهید مدرس(ره) تجلیل کردند و او را نمونه ای موفق در اجرای اندیشه حکومت اسلامی و مبارزه با طاغوت دانستند.

در پایان خوب است به این نکته هم دقت شود که تلازم دین و سیاست به این معنا نیست که هر کس هر چند صلاحیت لازم را هم نداشته باشد، می تواند در امور سیاسی مربوط به سرنوشت جامعه اسلامی دخالت کند(5)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. (خطبه های نماز جمعه رهبر معظم انقلاب مورخ 14/11/1373، با کمی تغییر)

2. (ر.ک: تاریخ شفاهی مدرسه حقانی،ص33 و34).

3. (ر.ک: مجله حوزه، مدرس و اصلاح حوزه، اسماعیل اسماعیلی،ش14).

4. ( ر.ک: مرد روزگاران مدرس، شهید نابغه ملی ایران، ص83).

5. (ر.ک: سنجه انصاف، محمد محمدی ری شهری، ص291).