23 آذر 1392

مخالفت مردمی با جمهوری خواهی قلابی رضاخان


مظفر شاهدی

مخالفت مردمی با جمهوری خواهی قلابی رضاخان

 در روز 28 اسفند 1302 بیش از هشت هزار تن از مردم تهران در مسجد شاه جمع شده بودند تا مراتب مخالفت خود را با جریان جمهوری‌خواهی بی اصالت و خلاف قاعده رضاخانی اعلام کنند. از اواخر پاییز و اوایل زمستان سال 1302 رضاخان سردار سپه، نخست‌وزیر وقت تلاشهای گسترده‌ای برای اضمحلال نهایی قاجاریه و اعلام حکومت جمهوری در ایران آغاز کرده و به انحاء گوناگون می‌کوشید با انتقاد پیدا و پنهان از احمد شاه و قاجاریه افکار عمومی مردم کشور را با خود همراه سازد و در همان حال بر آن بود با برگزاری سریع انتخابات دوره پنجم مجلس و گزینش نمایندگان دلخواه موضوع انحلال سلسله قاجاریه و حکومت جمهوری دلخواه خود را قانونی سازد. با این احوال از همان آغاز اقلیت مجلس با رهبری‌های سید حسن مدرس، که از نیات سوء رضاخان آگاهی داشت در برابر موافقان او در مجلس موضع گرفته مخالفتش را با انقراض سلسله قاجاریه و اعلام جمهوری در ایران اعلام کرد.

در همان حال بیرون از مجلس نیز طرفداران رضاخان که از حمایت‌های پیدا و پنهان شهربانی و دیگر مراجع دولتی نیز بهره می‌بردند در طرفداری و حمایت از جریان جمهوری خواهی جار و جنجال گسترده‌ای به راه انداخته بودند و با ایجاد رعب و وحشت و برگزاری تظاهراتی در حمایت از جمهوری‌خواهی و شخص رضاخان در جهت خواسته او می‌کوشیدند. در این میان مذاکرات و مشاجرات طولانی و درعین حال کمتر نتیجه‌بخش میان نمایندگان موافق و مخالف جمهوری‌خواهی جریان داشت و در بیرون از مجلس نیز درگیری‌هایی میان طرفداران و مخالفان جمهوری‌خواهی در گرفته و نیروهای نظامی تحت فرمان رضاخان مخالفان را مورد ضرب و شتم قرار می‌دادند.

با این احوال هر چه زمان بیشتری سپری می‌شد مخالفت عمومی با رضاخان و جریان جمهوری‌خواهی او که با رعب و وحشت نیز همراه بود گسترش بیشتری پیدا می‌کرد و به دنبال آن در روز 12 فروردین 1303 رضاخان سردار سپه طی بیانیه‌ای انصراف خود را از پی گیری موضوع جمهوری‌خواهی به اطلاع عموم مردم رسانید و از طرفدارانش خواست موضوع جمهوری‌خواهی را به دست فراموشی بسپارند.


موسسه مطالعات تاریخ معاصر