نامه ملتمسانه رضاشاه به رئیس جمهور آمریکا

 اغلب اولین اشتباه در اعتماد کردن به آمریکا را به مصدق نسبت می‌دهند که برای خنثی کردن کودتای انگلیسی 28مرداد ، از سفیر ایالات متحده کمک خواست اما غافل از این بود که او خود رفیق دزد است.

اما آن اشتباه، اولین سابقه خیانت آمریکا در برابر کسانی که به آنها اعتماد کرده بودند، نیست. 12 سال پیش از آن، رضاخان که برغم عمل به نسخه انگلیسی‌ها در اخراج متخصصان آلمانی، شاهد حمله متفقین از شمال و جنوب بود – حمله‌ای که قصد باز کردن راه پیشتیبانی متفقین از روسیه برای پیروزی مقابل حمله سرنوشت‌ساز هیتلر را داشت- نامه‌ای با ادبیاتی خاص خطاب به رئیس جمهور آمریکا نوشت و به دامن آمریکا پناه برد؛ غافل از آنکه روزولت یکی از اضلاع مثلثی است که نگاهشان به حاکمان ایران چنان بود که در کنفرانس تهران به نمایش گذاشتند و بدون هیچ‌گونه به رسمیت شناخت حق حاکمیت ملی و اطلاع حکمرانان وقت، به تهران آمده و مذاکراتشان را انجام دادند و حتی برای ملاقات، شاه ایران را تحقیر کردند.

 این نامه درست در روز آغاز حمله متفقین از شمال و جنوب به میهن عزیزمان تنظیم شده است. در حالی که دو سال پیش از آن ایران اعلام بی‌طرفی رسمی در جنگ جهانی دوم کرده بود. از تاریخ این نامه رضاشاه برای جلب نظر انگلستان علی منصور از نخست وزیری کنار زد و خود به در خانه محمدعلی فروغی رفته، او را راضی کرد که ریاست کابینه را بر عهده بگیرد. ارتش ایران که سالها بخش عمده‌ای از بودجه کشور را به خود اختصاص داده بود، به دستور رضاشاه موظف به ترک مقاومت شد و در مقابل حملات زمینی و هوایی دشمن، هیچ دفاع رسمی توسط ارتش انجام نگردید. با این حال تنها 22 روز پس از آن نامه به روزولت، به دستور متفقین رضاشاه مجبور به استعفا و ترک ایران شد.

متن نامه ملتمسانه رضاشاه به روزولت چنین است:

« سوم شهریور ۱۳۲۰

حضرت فرانکلین. د. روزولت رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا - واشنگتن

البته از حوادث اخیر ایران که قوای انگلیس و روس بدون اخطار قبلی غفلتا از مرزهای این کشور عبور و به تصرف نقاط و بمباران عده زیادی از شهرهای باز و بی‌دفاع ایران مبادرت ورزیده‌اند، خاطر آن حضرت آگاه گردیده است. عنوان سابق روس و انگلیس، نگرانی از وجود عده ای آلمانی در ایران بود که اطمینان داده شد به زودی از این کشور می روند. در این صورت هیچ جای نگرانی برای آنها باقی نمانده و به هیچ وجه بر من معلوم نیست به چه علت به این اقدامات تجاوزکارانه متشبث شده و بدون ملاحظه شهرهای ما را بمباران می کنند.

در این موقع لازم می‌دانم به استناد اعلامیه آن حضرت مبنی بر مساعدت و تقویت اصول عدالت بین المللی و حفظ حقوق آزادی ملل، از شما تقاضا نمایم که به این قضیه که برای ایران پیش آمده و یک کشور بی طرف و صلح‌جو را، که هیچ منظوری جز حفظ آسایش و اصلاح امور داخلی خود ندارد، دچار مصائب جنگ می‌سازد متوجه نموده، با اقدامات مؤثر نوع پرورانه خود در رفع این تجاوزات مساعی لازم مبذول فرمایند.

با امتنان از توجهات خیرخواهانه آن حضرت احساسات صمیمانه خود را تقدیم می‌نمایم.

رضا پهلوی » [1]



پی‌نوشت:
1- درباره سوم شهریور و نقش ایران در جنگ جهانی دوم، مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی، 1356، ص 68