سخن نخست

در این شماره از گذرستان به  سراغ بررسی زندگی ارتشبد غلامرضا ازهاری یکی دیگر از کارگزاران نظام ستم شاهی دردوره حکومت پهلوی دوم رفتیم. ازهاری ، این دوست خوب آمریکایی ها تمام مدارج ترقی خود را از ستوان دومی تا ارتشبدی درمدت  35 سال تا 1348 که بازنشسته شد ، در سایه خدمت به شاه و منافع آمریکا ، طی نمود . او در 1328 و در همان دوره اول که برای گذراندن یک دوره آموزش عالی نظامی به آمریکا رفته بود ،موفق به برقراری روابط ویژه با مقام های آمریکایی شد .
ازهاری توانست در دو دوره مهم تاریخی یکی در سال 1350 و یکی در سال 1357  به پشتیبانی آمریکا به دو پست حساس دست پیدا کند. اولین مورد زمانی بود که ارتشبد فریدون جم  رئیس وقت ستاد مشترک ارتش در سمیناری در پاکستان در باره اهمیت همکاری های دفاعی بین دو کشور سخنرانی کرد . به گفته  سپهبد عبدالله (شاپور ) آذربرزین معاون وقت فرمانده نیروی هوایی که در آن زمان همراه جم در پاکستان بود، این سخنان ارتشبد جم  به مذاق شاه خوش نیامد و بلافاصله پس از بازگشت به ایران او را از سمت ریاست ستاد ارتش برکنار کرد. در این زمان شاه به توصیه آمریکایی ها ازهاری را به جای فریدون جم منصوب کرد.  جالب آنکه ازهاری در آن زمان مدت دوسال بود که بازنشسته شده بود . اما با فرمان شاه و با استناد به ماده صد آئین نامه ارتش به خدمت بازگشت .
درمدت هفت سالی که اواز 1350  تا آبان ماه 1357 در این سمت فعالیت کرد درعمل گوش به فرمان شاه ولی مجری سیاست های آمریکا در ایران بود . این مساله بویژه در تحکیم موقعیت مستشاران نظامی آمریکا در ارتش شاه  بسیار اهمیت داشت.  جالب آنکه فرماندهان نیروی زمینی ، دریایی و هوایی ارتش بجای هماهنگی با ستاد ارتش مستقیما با شاه هماهنگ شده بودند و در عمل ازهاری به یک ماشین امضاء دستورات و فرامین شاه و هماهنگ کننده امور مستشاران نظامی آمریکا تبدیل شده بود .
باردوم دراوج مبارزات مردم ایران زمانی که شاه با نطق تاریخی خود که گفت صدای انقلاب مردم ایران را شنیده است بازهم به توصیه سفیر وقت آمریکا درتهران، ارتشبد ازهاری به عنوان نخست وزیر معرفی شد.  ازهمان ابتدا روشن بود که او در سن 69 سالگی قادر نخواهد بود موج توفنده ای را که به رهبری امام خمینی در ایران انقلابی شکل گرفته بود ، منحرف سازد . به همین دلیل با وجود آنکه بسیاری ازکارگزاران نظام پهلوی ازجمله هویدا  نخست وزیر پیشین را به زندان انداخت ، اما نتوانست نظام ستم شاهی را ازسقوط حتمی نجات دهد. به همین دلیل ازهاری  ناراحتی قلبی را بهانه کرد و در دی ماه 1357 از ایران گریخت.
در مجموعه مقالات پیش رو تلاش شده تا نگاهی اجمالی به دوره های مختلف زندگی غلامرضا ازهاری در خدمت به نظام شاهنشاهی  و آمریکا در ایران داشته باشیم . متاسفانه در باره فعالیت های او در دوره پناهندگی به آمریکا و زندگی در واشنگتن اطلاعات چندان دقیقی موجود نبود. به همین دلیل امید است بتوانیم در فرصتی دیگر دوره زندگی ازهاری از زمان خروج از ایران در دی ماه سال 1357 تا زمان مرگش در سال 1380 را به عنوان یک کار پژوهشی جداگانه در  اختیار علاقه مندان تاریخ معاصر قرار دهیم.

سردبیر