01 مهر 1399
پای صحبت‌های خالق کتاب «حماسه کاوه»
در چهلمین سالروز آغاز دفاع مقدس نگاهی دوباره به کتاب حماسه کاوه
بچه‌های انقلابی هنر تبلیغ محصول خود را ندارند
تدوینگر کتاب «حماسه کاوه» معتقد است: هرچند حوزه دفاع مقدس مخاطبان خاص خود را دارد اما معرفی خوب و تبلیغ مناسب آثار حوزه دفاع مقدس به عهده رسانه‌ها و خودِ بچه‌های انقلابی است تا مخاطبان بیشتری به این حوزه روی بیاورند.
شهید «محمود کاوه» از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران هشت سال دفاع مقدس بود. شهید کاوه متولد ۱۳۴۰ در مشهد بود که در ۲۲ سالگی به فرماندهی تیپ ۱۵۵ ویژه شهدا در غرب کشور رسید و با دلاور‌مردی‌هایش در کردستان شناخته شده است. وی که شخصیت محبوبی در میان نیروهای تیپ ویژه شهدا بود، سرانجام در شهریور 1365 در عملیات کربلای ۲ (منطقه حاج عمران) به درجه رفیع شهادت نائل آمد. کتاب «حماسه کاوه» که ابتدا توسط ستاد کنگره شهدا و سپس به‌همت نشر ستاره‌ها در مشهد منتشر شده است، دربرگیرنده خاطرات و روایات‌هایی از زندگی این سردار رشید اسلام است که به‌کوشش حمیدرضا صدوقی گردآوری شده است. از این اثر تاکنون 18 هزار نسخه در 6 چاپ روانه بازار کتاب شده است. در آستانه چهلمین سالگرد دفاع مقدس، با «حمیدرضا صدوقی»، تدوینگر کتاب «حماسه کاوه» به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
در آستانه چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس هستیم و شما مولف کتاب یکی از بزرگترین سرداران دوران دفاع مقدس هستید. از این کتاب برایمان بگویید.
با توجه به اینکه در زمان جنگ فرصتی برای معرفی درست و کامل شهید کاوه وجود نداشت و معرفی این شهید تنها در برگزاری یادواره‌ها، سخنرانی‌ها و ارتباطات رادیویی اتفاق می‌افتاد، به همین منظور بر آن شدیم در سال 71 در مشهد شهید کاوه را بهتر معرفی کنیم. برای اینکه معرفی صحیح و خوبی داشته باشیم، مدتی طول کشید تا به ساز و کاری کلی برسیم و از سال 1378 قویا و با دو هدف جمع‌آوری خاطرات این شهید را آغاز کردیم. هدف اول از جمع‌آوری اطلاعات این فرمانده شهید تدوین تاریخچه لشکر ویژه شهدا و عملیات‌های این گروه و هدف دوم معرفی فرماندهان، شهدا و مشخصا محود کاوه بود. ما برای تحقق این اهداف و برای رسیدن به منظور اصلی هدف به تشکیل تیم پرداختیم که این تیم صرفا اقدام به سرگذشت‌پژوهی کرد.
و چه زمانی به نتیجه رسید؟
به لطف خدا، مصاحبه‌هایی که در طول عملیات تحقیق انجام شد، ما را به هدف معرفی عملیات‌‌ها، خصوصیات و اخلاقیات محمود کاوه نزدیک کرد و توانستیم در سال 1380 برای نخستین بار کتابی را
دلیل انتخاب عنوان «حماسه کاوه» برای کتاب این بود که مردم و رزمندگان محمود کاوه را به‌عنوان فردی حماسی می‌شناختند و این نوع شناخت باعث شده بود که دیگر خصوصیات شهید کاوه در سایه شجاعت و حماسه او گم و به فراموشی سپرده شود
برای ایشان توسط کنگره سرداران شهید به چاپ برسانیم.
از ویژگی‌های این کتاب بگویید.
دلیل انتخاب عنوان «حماسه کاوه» برای کتاب این بود که مردم و رزمندگان محمود کاوه را به‌عنوان فردی حماسی می‌شناختند و این نوع شناخت باعث شده بود که دیگر خصوصیات شهید کاوه در سایه شجاعت و حماسه او گم و به فراموشی سپرده شود. به همین خاطر به این نتیجه رسیدیم که برای معرفی شهید کاوه باید کاری کنیم تا در باور مردم حک شود و در کتاب «حماسه کاوه» خصوصیات دیگر این شخصیت انقلابی را نیز بیان کردیم. البته ما برای اینکه بتوانیم به تمام ابعاد این شخصیت بپردازیم، به شهرهای مختلفی سفر کردیم و از تمام قومیت‌ها و افرادی چون شهید صیاد شهید شیرازی، آبشناسان و سردار محسن رضایی در مورد شهید کاوه سوال کردیم تا بتوانیم به وسیله این کتاب برای معرفی این شهید، اطلاعات خوبی را در دسترس عموم قرار دهیم. در این کتاب خانواده شهید کاوه نقش کمتری دارند و پررنگ‌ترین نقش‌ها به رزمندگان و به‌خصوص رزمندگان خط مقدم مربوط می‌شود؛ هدف از این کار این بود که به مردم و نسل‌های بعد برسانیم در زمان جنگ فرماندهان خود در نوک حمله بودند و هیچکس در قرارگاه‌های پشت خط مقدم مستقر نبوده است.
شما همچنان در حال پژوهش در مورد شهید کاوه هستید؟
بله، جمع‌آوری خاطرات شهید محمود کاوه هنوز هم ادامه دارد و گمان می‌کنم در این زمینه نزدیک به 1000 گفت‌وگو داشته‌ایم اما هنوز فرصتی برای تدوین این نوشته‌ها دست نداده و تنها روی جمع‌آوری مطالب معطوف شده‌ایم.
از نظر شما استقبال مردم و مخاطبان از کتاب‌های حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس چگونه است؟
برای اینکه متوجه شویم کتاب‌های حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس چه تعداد مخاطب دارد، کافی است به تیراژ کتاب‌ها دقت کنیم. تا امروز بهترین کتاب و پرتیراژترین کتاب انقلابی «دا» بوده که بیشتر از 150 دوره به چاپ مجدد رسیده و فروش رفته است، فروش و تیراژ بالای این نوع کتاب‌ها از علاقه مردم به این حوزه خبر می‌دهد. علاقه مردم به دانستن درخصوص حوادث جنگ، فروش و تیراژ این نوع کتاب‌ها را افزایش داده است و طیف گسترده‌ای از نیروهای انقلابی در اقصی نقاط جهان این نوع کتاب‌ها را مطالعه می‌کنند؛ گرچه ما در تعداد عناوین این حوزه کم‌کاری کرده‌ایم اما همین تعداد کتابی که تا به امروز به چاپ رسیده است، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. یکی از مشکلات در این زمینه وجود افرادی است که در کار تبلیغ این نوع کتاب‌ها کم‌کاری می‌کنند؛ یکی از دلایل این کم‌توجهی البته به بچه‌های انقلابی بازمی‌گردد که با هنر تبلیغ و تبلیغات آشنایی کافی ندارند و نمی‌دانند که محصول خود را چگونه باید تبلیغ
کیفیت کتاب‌های حوزه دفاع مقدس در کشور ما درجه دو است و باید قبول کنیم در این حوزه، کتاب درجه یک و با کیفیت کم داریم .
راهکار پیشنهادی شما چیست؟
به عقیده من این کار به عهده رسانه‌ها است که کتاب‌های این حوزه از جمله کتاب «حماسه کاوه» را معرفی و تبلیغ کنند تا مخاطبان بیشتری به این حوزه روی بیاورند؛ البته این حوزه مخاطبان خاص خود را داشته و دارد و گمان می‌کنم که همچنان این روند ادامه خواهد داشت به اضافه اینکه هر روز نوقلمانی به این حوزه می‌پیوندند که قلم بسیار شیوایی دارند.
شاید کیفیت کتاب‌های این حوزه هم مورد نقد باشد.
کیفیت کتاب‌های این حوزه در کشور ما درجه دو است و باید قبول کنیم در حوزه دفاع مقدس کتاب درجه یک و باکیفیت کم داریم و برخی از این کتاب‌های با کیفیت نیز خاطرات مصور را به چاپ رسانده‌اند و کتاب‌هایشان طراحی‌های بسیار خوبی دارد. در نتیجه ما باید کاری کنیم که محتوا بیشتر از طراحی و کیفیت چاپ در این حوزه جذب کننده مخاطب باشد. البته کتاب‌های انقلابی و دفاع مقدس ما از حیث کیفیت محتوا هر روز در حال رشد و پیشرفت است و همانطور که گفته شد نوقلمانی به این عرصه اضافه شده‌اند؛ البته به‌عقیده من در اینجا ایرادی به این حوزه وارد است که افراد و نویسندگان مطرح کشوری کمتر در این زمینه قلم می‌زنند. درنهایت می‌توان گفت که کیفیت‌ها عمدتا درجه دو و درجه سه هستند و شاید یکی از دلایل این موضوع جلوگیری از افزایش قیمت است و می‌توان گفت کیفیت‌ها تعمدا پایین نگه داشته می‌شوند تا قیمت کتاب‌ها افزایش پیدا نکند.
چه باید کرد؟
در حال حاضر می‌بینیم که غلبه قلم زنان بر مردان بیشتر شده است که این مسئله به عقیده من ایراد محسوب می‌شود و باید مسئولین فعال در این حوزه جلوی این حرکت را بگیرند. برای مثال در حوزه شهدای مدافع حرم، نوقلمان خانم هستند و عرصه جنگ مدافعان، رسما زنانه شده است. باید بدانیم که همسران شهدای مدافع حرم تنها شهید را در چهارچوب خانه به تصویر کشیده‌اند و اعتبارات و امکانات این حوزه در حال حاضر خرج این موارد می‌شود. به‌عقیده من این نوع فعالیت یک نوع آفت است که به محتوای این حوزه لطمه وارد می‌کند؛ به همین دلیل برای ارتقاء کیفیت در محتوا باید یک نهضت خاطره‌نویسی آغاز شود و اساتیدی در آن شرکت کنند، چراکه در این مورد بسیار دچار مشکل و آسیب هستیم.
تاثیرگذاری این آثار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آثار انقلابی در هر زمینه‌ای چه سینمایی، چه نمایشی و چه آثار مکتوب بر روح و روان جوانان تاثیر دارد؛ امکان ندارد که افراد از وجود کتاب‌هایی در این حوزه
عرصه تولید کتاب‌های مربوط به شهدای مدافع حرم، زنانه شده است. ما باید بدانیم که همسران شهدای مدافع حرم تنها شهید را در چهارچوب خانه به تصویر کشیده‌اند و اعتبارات و امکانات این حوزه در حال حاضر خرج این موارد می‌شود. به‌عقیده من این نوع فعالیت یک نوع آفت است که به محتوای این حوزه لطمه وارد می‌کند
استفاده نکنند و با خواندن کتاب‌ه،ا قلم، روح و روانشان تاثیر نگیرد. البته در آثار انقلابی که بیشتر آثار مکتوب را شامل می‌شود و موضوع بحث ما است، اگر این قلم روان و سوژه خوب باشد، مخاطب خود را پیدا می‌کند و تاثیر خود را می‌گذارد؛ رویش‌های انقلابی اینگونه به وجود می‌آیند و اینطور نیست که نیروی انقلابی به یک باره پیدا شود.
دستگاه‌های دولتی و غیردولتی در این زمینه چه کمکی باید بکنند؟
در حال حاضر استان خراسان رضوی نویسندگان و اساتید کمی در این حوزه دارد که به تربیت و پرورش نویسنده مشغول هستند و ارگان‌های متولی مانند حوزه هنری، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد شهید، کنگره، سازمان تبلیغات اسلامی هیچ تلاشی برای آموزش نویسنده و یا مصاحبه‌کننده نمی‌کنند. به این دلیل که جنگ و نهضت مقاومت پایداری نهاد اسلام ادامه دارد و تمام نمی‌شود، باید تمام زندگی فرماندهان و سیره آنها را جمع‌آوری و تدوین کنیم و به‌عنوان الگو در اختیار دیگران بگذاریم. در نتیجه برای تقویت محتوا باید تمام نهادهای فعال در این حوزه، پای کار بیایند؛ در حال حاضر به‌غیر از تعداد خیلی محدودی از نویسندگان پیشکسوت در مشهد و تعدادی دیگر که به عنوان نیروهای مردمی از وقت و امکانات خود استفاده می‌کنند تا نویسندگانی برای این حوزه هر چند کم تربیت کنند، هیچ نهاد و ارگان دیگری به این کار مشغول نیست. ما اگر می‌خواهیم محتوا ارتقاء پیدا کند باید به صورت جدی به دنبال تربیت افراد باشیم و برای افراد فعال در این زمینه آموزش‌های تکمیلی بگذاریم.
به‌عنوان سوال آخر، می‌خواهیم دغدغه و نگرانی شما را در این حوزه بدانیم.
ما در حوزه فرهنگی با مسئولینی رو به رو هستیم که درک درستی از مقوله فرهنگ ندارند و آدم‌های کوچکی هستند که به صندلی‌های بزرگ تکیه زده‌اند. چگونه می‌شود فردی را به عنوان مسئول در حوزه فرهنگ دید که زمینه‌ای در هیچ یک از هنرهای موجود مانند شعر، نویسندگی، هنرهای تجسمی و ... ندارد؛ به همین دلیل است که این افراد درک درستی از فرهنگ ندارند و جایگاه‌ها در این حوزه را غصب کرده‌اند. افرادی مثل ما باید سعی کنند که از ادامه این روند جلوگیری کرده و مسئولیت را به افرادی کاردان بسپارند، برای مثال مسئول فرهنگی داریم که روزنامه مطالعه نمی‌کند چه برسد به کتاب.
مورد بعدی این است که بچه‌های انقلاب و مدافع نیز اهل کتاب و کتاب خواندن نیستند و این افراد نیز درک درستی در این حوزه ندارند و به افرادی مانند ما در مقوله جمع‌آوری و مصاحبه کمک نمی‌کنند و دو گروهی که با آنها طرف هستیم، هر دو درک صحیحی نسبت به این مسئله ندارند. مسئله بعدی این است که اعتبار و هزینه برای این کار بسیار کم است و ما همیشه دغدغه‌هایی از نوع دغدغه نوشتن، دغدغه حق‌الزحمه‌های کم و ... را داریم که به عقیده من جزو چالش‌های این حوزه است و باید هر چه سریع‌تر برای حل آنها چاره‌ای اندیشید.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)