هاسبارا: سلاح سوکولوف برای جعل اسرائیل

سوکولوف از رهبران عملی جنبش صهیونیسم و معمار اصلی گفتمان ارتباطی آنها شناخته می‌شود. یکی از موثرترین اقدامات او برای جعل اسرائیل، مفهموم سازی با واژه عبری «הסברה» (هاسبارا) بود که امروزه به صورت مصطلح درآمده است. منابع اولیه عبری نشان می‌دهد او در نوشته‌ها و سخنرانی‌های خود مفهوم هاسبارا را از سطح تبلیغات پراکنده، به یک «سیستم توضیح و اقناع» برای برحق نشان دادن اسرائیل ارتقا داد که هدفش ارائه پیامی به مردم خارج از سرزمین‌های اشغالی است تا باور کنند اسرائیل یک کشور قوی، زیبا، دانش‌بنیان و در حال تهدید است که حق دفاع از خود را دارد. 

سوکولوف کیست؟

ناحوم بن یوسف ساموئل سوکولوف ( ۱۲۳۷- ۱۳۱۵) ، پنجمین رئیس سازمان جهانی صهیونیسم بود که در فاصله 1310  تا 1314 شمسی آن را اداره می‌کرد. او در ویشوگرود به دنیا آمد که امروز بخشی از لهستان است و در زمان تولد او بخشی از امپراتوری تزاری روسیه بود و یهودیان بسیاری را در خود جای داده بود.

وی از ۱۲۶۵ سردبیری نشریه‌ای به نام «هاسفیره» (HaTzefira) را در ورشو به عهده گرفت که به زبان عبری منتشر می‌شد. این نشریه در عمل نقش مهمی در ترویج ایده‌ها و اهداف جنبش صهیونیسم را در میان یهودیان اشکنازی برعهده داشت. او یک ضمیمه ادبی هفتگی منظم به روزنامه خود اضافه کرد و با آثاری از مندله موخر اسفوریم، وای. ال. پرتز، شولم علیخم و ... سعی به خلق «ادبیات نوین» برای زبان عبری کرد و صهیونیست‌ها به او لقب «پدر روزنامه‌نگاری مدرن» داده‌اند.

سوکولوف به عنوان بخشی از نقش خود به عنوان روزنامه‌نگار، اولین کنگره صهیونیسم را در سال ۱۸۹۷ پوشش داد و نقش زیادی در برانگیختن گروه‌های تروریستی صهیونیست در سالهای پیش از جعل دولت اسرائیل و غصب زمین‌های فلسطینیان داشت.

سوکولوف، به عنوان یکی از موسسین صهیونیسم، پس از جنگ جهانی اول از تبلیغات داخلی به تبلیغات خارجی روی آورد: «پس از چندین تلاش ناموفق سوکولوف به لندن نقل مکان کرد و به همراه چند تن دیگر، کار تبلیغات و ترغیب دل‌های مقامات دولتی بریتانیا و افراد بانفوذ در میان یهودیان را آغاز کرد تا شرایط لازم را برای تحقق صهیونیسم ایجاد کند.»

وقتی نام محله «احوزات بیت» به «تل‌آویو» تغییر یافت تا نقشه ایجاد یک دولت جعلی در سرزمین فلسطین رنگ عمل بگیرد، این نام از ادبیاتی که او در ترجمه عبری کتاب هرتزل واژه‌سازی کرده بود، وام گرفته شد.

احیای عبری برای موفقیت در اشغال

زبان عِبْری یا عِبرانی که روزگاری زبان رایج عبرانیان یا بنی‌اسرائیل بوده است، بیش از 1500 سال بود که در سخن گفتن روزمره متوقف شده بود و تنها در متون تاریخی کاربرد داشت. عبری در قرن 13 شمسی هنوز یک زبان مرده به حساب می‌آمد. اما تئودور هرتسل، روزنامه‌نگاری که برای پدر صهیونیسم محسوب می‌شود در کنار دوستان روزنامه‌نگار دیگرش همچون سوکولوف تلاش زیادی برای احیای آن کردند و آن را به عنوان زبان میانجی یهودیان مهاجر به فلسطین معرفی کردند. کسانی که با زبان‌های مختلف از کشورهای گوناگون به فلسطین کوچ می‌کردند تا با اشغال آن سرزمین، دولتی جدید جعل کنند و برای خلق یک هویت جمعی، نیاز به یک زبان مشترک داشتند.

آنها در این مسیر تعصب خاصی به خرج می‌دادند. تا آنجا که الیزیر ییتزخاک پرلمن، روزنامه‌نگار روسی که به فلسطین مهاجرت کرده بود و خود را اِلیِزِر بِن-یَهودا می‌نامید و نخستین فرهنگ لغت زبان عبری را نوشت، همسرش را به خاطر آنکه برای کودکش یک لالایی روسی خوانده سرزنش کرد و با این تعصب، آنها توانستند فرزندان خود را با زبان عبری به عنوان زبان مادری پرورش دهند.

ساخت واژه موثر «هاسبارا»  

تمایز کلیدی که سوکولوف ایجاد کرد، تفاوت نهادن بین تبلیغات یک‌طرفه و اغلب احساسی، آنچه اغلب در عملیات روانی به کار می‌رود با فرآیند تبیین، توضیح، روشنگری و اقناع مبتنی بر منطق بود. او این رویکرد را در سخنرانی‌ها و نوشته‌هایش به وضوح تشریح کرده است.

سوکولوف در یکی از سخنرانی‌های معروفش در سال 1313 شمسی برای نمایندگان «کرن هایسود» می‌گوید: «روش من «هاسبارا»  است. که ما اصلاً برای سرزمین اسرائیل، آنطور که هست، و آنطور که وجود دارد، پول جمع نمی‌کنیم. بیشتر این پول دقیقاً برای یهودیانی از لهستان و لیتوانی و غیره که می‌خواهند به سرزمین اسرائیل مهاجرت کنند، مورد نیاز است.»[1]

«کرن هایسود» یا «صندوق متحد برای اسرائیل»، یک نهاد مالی است که سازمان صهیونیستی ایجاد کرد تا بتواند اشغال فلسطین را راهبری کند و در آن سال، به کمک هزاران صهیونیست برای مهاجرت به سرزمین‌های اشغالی پرداخت. این صندوق بیش از ۹۰۰ شهرک شهری و روستایی تأسیس کرد و بدین ترتیب برای اشغالگران جدید مسکن و شغل فراهم کرد.

سوکولوف در آن سخنرانی فعالیت مالی صندوق را نه یک «گدایی» بلکه یک «ماموریت ملی» نامید. این نگرش، هسته اصلی فلسفه هاسبارای سوکولوف را نشان می‌دهد: «بازنمایی پروژه صهیونیستی از یک خواسته قومی به یک گزاره عقلانی، آموزشی و قابل قبول برای وجدان جهانی.»

نخستین سند راهبردی هاسبارای صهیونیستی

مهم‌ترین دلیل ملموس برای نقش بنیادین سوکولوف، سندی است که در محافل صهیونیستی از آن به عنوان «מסמך סוקולוב» یا سند سوکولوف یاد می‌شود. صهیونیستهایی مانند گدعون کوتس، این سند را «نخستین طرح کاری راهبردی هاسبارای صهیونیستی» معرفی کرده‌اند.[2]

این سند که به طور مشخص به تعریف واژه «הסברה» یا هاسبارا، اهداف آن، مخاطبانش و روش‌های اجرایی آن می‌پردازد. محتوای آن بر این اصل استوار است که هاسبارا باید صهیونیسم را نه صرفاً به عنوان جنبشی ملی، بلکه به عنوان «پروژه‌ای با ارزش جهانی» معرفی کند.  

سوکولوف این مفهوم را در سه عرصه کلیدی به پیش برد: روزنامه‌نگاری و ساخت گفتمان، دیپلماسی عمومی و بین‌المللی‌سازی و نهادسازی (اقداماتی همچون سازمان صهیونیسم جهانی، آژانس یهود و ...)

بودجه رسمی برای هاسبارا

اصول و جهت‌گیری‌ای که سوکولوف تعریف کرد، امروز در بودجه‌ای رسمی به عنوان هاسبارا از رژیم اشغالگر دریافت می‌کند. مواردی که شامل موارد زیر است:

- تأکید بر روایت تاریخی: ارائه صهیونیسم به عنوان تحقق حق تاریخی و طبیعی قوم یهود.

- تصویرسازی جهانی‌: بازنمایی اسرائیل با چهره‌سازی «دموکراسی مترقی در خاورمیانه» و تأکید بر سهم آن در پیشرفت علم و فناوری جهان.

- تمایز گفتمانی: هاسبارا به عنوان روشی دراز مدت نه یک پروپاگاندای با تأثیر موقت

-پاسخگویی سیستماتیک: ایجاد شبکه‌ای گسترده برای پاسخ‌دهی به انتقادات جهانی.

این اقدامات که در دهه اخیر، با کمک فضای مجازی و تولید کلیپ‌های فانتزی برای «قاب بندی زیبا» از مناطق اشغالی، قابلیت بیشتری یافته است؛ تلاشی برای آن بوده است که چهره اسرائیل پس از کشتارهایی همچون حولا، صبرا و شتیلا، صفصاف، عیلبون، قانا و ... بازسازی شود و افکار عمومی آن چهره جنایتکار را به فراموشی سپارد. به همین دلیل است که پس از جنایات سال 1402 تا 1404 این رژیم، بودجه هاسبارا برای سال پس از جنگ، 5 برابر سال قبل آن تصویب شد.

سوکولوف نفر میانی تصویر

سند دست‌نویس سوکولوف در آرشیو صهیونیستی