سالشمار زندگی آیت الله مدرس

روز 10 آذر سالگرد شهادت عالم مجاهد آیت الله سید حسن مدرس مبارز سرسخت و آزادیخواه ایران و مذهب تشیع است. فقیه مجاهد و عالم پرهیزگار آیه الله سیدحسن مدرس یکى از چهره هاى درخشان تاریخ تشیع بشمار مى رود که زندگى و اخلاق و رفتار و نیز جهت گیرى هاى سیاسى و اجتماعى وى براى مشتاقان حق و حقیقت نمونه خوبى است. او موقعیت خود را سراسر در راه اعتلاى اسلام نثار نمود و در جهت نشر حقایق اسلامى و دفاع از معارف تشیع مردانه استوار ماند.
شهید سیدحسن مدرس بر حسب اسناد تاریخى و نسب نامه اى که حضرت آیه الله العظمى مرعشى نجفى (ره) تنظیم کرده از سادات طباطبایى زواره است که نسبش پس از سى و یک پشت به حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام مى رسد.
تسلط وى به هنگام تدریس در حدى بود که به ((مدرس)) مشهور گشت. مدرس اولین کسى بود که تدریس نهج البلاغه را در حوزه هاى علمیه رسمى کرد و نخستین مجتهدى بود که این کتاب را جزو متون درسى طلاب قرار داد.
سالشمار زندگی آیت الله مدرس:
1249- تولد در سرابه اردستان.
1255- عزیمت به قمشه برای شروع تحصیلات در سن 6 سالگی و تحصیل نزد پدر بزرگش سید عبدالباقی.
1263- فوت اولین استادش سید عبدالباقی.
- رفتن به مدرسه علمیه ی حاج عبدالحمید و همچنین آموزش مقدمات عربی نزد پدر تا سال 1265.
1265- عزیمت به اصفهان برای ادامه تحصیل و اقامت 13 ساله در اصفهان.
1271- ازدواج با دختر یکی از ساکنان دهکده اسفه در سن 22 سالگی.
1273- از دست دادن پدر در سن 24 سالگی.
1278- مهاجرت از اصفهان و عزیمت به نجف اشرف و اقامت در مدرسه صدر.
- تحصیل علم از محضر درس آخوند خراسانی و سید کاظم طباطبایی یزدی بمدت 7 سال.
1285- نایل شدن به درجه اجتهاد در سن 37 سالگی.
- بازگشت به اصفهان در سن 45 سالگی.
- شروع به تدریس در مدرسه جده کوچک (صبحها) و تدریس درمدرسه جده بزرگ (عصرها).
1287- مخالفت با ظلمهای حاکم منصوب از طرف انجمن ولایتی (صمصام السلطنه) برمردم اصفهان برای اخذ خراج و هزینه های قشون.
- تبعید از اصفهان به دستور صمصام السلطنه و اعتراض شدید علما و مردم اصفهان و بازگشت به اصفهان.
- دفع سوء قصد ترتیب داده شده ازطرف صمصام السلطنه با زیرکی و شجاعت خاص.
1289- ورود به مجلس اول بعنوان مجتهد طراز اول برای نظارت بر مصوبات مجلس در 9 دیماه.
1290- مخالفت با اولتیماتوم ننگین دولت روس مبنی بر اخراج مستر شوستر انگلیسی.
1293- آغاز جنگ جهانی اول.
1295- تشکیل کمیته دفاع ملی برای مقابله با تجاوزات روس و انگلیس به ایران.
- انتخاب در گروه 4 نفره برای اداره امور مردم.
1296- مهاجرت به استامبول بهمراه مهاجران در پی تعقیب اشغالگران روس.
- تشکیل دولت در تبعید به ریاست نظام السلطنه.
- قبول سمت وزیر عدلیه و اوقاف دولت در تبعید.
- تدریس در مدرسه ایرانیان شهر استانبول.
1297- بازگشت به ایران در پی اتمام جنگ.
- شروع به تدریس در مدرسه دینی سپهسالار.
1298- مخالفت با قرارداد 1919 انگلیسی ها (پیشنهادی وثوق الدوله).
- موفقیت در همراه نمودن مجلس در رد قرارداد 1919 و برکناری وثوق الدوله.
1299- وقوع کودتای رضاخانی در سوم اسفند ماه با همکاری سید ضیاء الدین طباطبایی.
- دستگیری آزادیخواهان از جمله مدرس.
- تبعید به قزوین و زندانی شدن در آنجا.
- آزادی از زندان پس از 3 ماه در پی عزل سید ضیاء الدین طباطبایی.
1300- حضور در انتخابات دوره چهارم مجلس و انتخاب از طرف مردم تهران.
- انتصاب بعنوان نایب رئیس مجلس در انتخابات داخلی مجلس.
- مخالفت و نهایتا عدم تصویب اعتبارنامه نمایندگان موافق با قرارداد 1919.
1301- ایراد سخنرانی علیه رضاخان و یادآوری قدرت مجلس در عزل شاه و رضاخان به نمایندگان در مهرماه.
1302- استیضاح دولت مستوفی الممالک بدلیل عدم قاطعیت کافی در اداره امور مملکت و وجود رضاخان در پست وزارت جنگ.
- انتخاب توسط مردم تهران بعنوان نماینده مجلس پنجم در اواخر سال.
- مخالفت در مجلس با طرح اعلام حکومت جمهوری از طرف هواداران رضاخان.
- قهر و عزیمت رضاخان به بومهن و تهدید هواداران به کودتا در صورت عدم بازگرداندن رضاخان به تهران.
- سیلی خوردن از یکی از نمایندگان طرفدار رضاخان در مجلس.
- برپایی تظاهرات مردمی و تعطیلی بازار در حمایت از وی.
1303- برپایی تظاهرات مردمی در اطراف مجلس و در مخالفت با تشکیل حکومت جمهوری.
- عقب نشینی رضاخان از طرح جمهوری طی اعلامیه رسمی در فروردین ماه.
- پیشنهاد به مجلس برای انجام استیضاح رضاخان بدلیل سوء مدیریت در سیاست داخلی و خارجی، قیام برضد قانون اساسی و حکومت مشروطه در مرداد ماه.
1304- پذیرفتن تولیت مدرسه سپهسالار (شهید مطهری کنونی) در 27 تیرماه.
- ایراد سخنرانی پرشور در مجلس چهارم و تهدید حکومت وهابیون عربستان به مبارزه و دفاع در صورت حمله به اماکن متبرکه و مراکز دینی عراق.
- پیشنهاد تاسیس دارالترجمه به وزارت معارفه برای ترجمه کتب و متون علمی که به زبان خارجی نگاشته شده اند برای استفاده عامه ی علاقه مندان.
- مخالفت با تصویب ماده واحده ای که بر اساس آن اختیارات اداره حکومت را از احمد شاه خلع و به رضاخان اعطاء نمود.
1305- انتخاب مجدد بعنوان نماینده مردم تهران در مجلس ششم.
- انتصاب بعنوان رئیس سنی مجلس ششم.
- ترور و سوء قصد در هفتم آبانماه که در پی آن 2 ماه بستری گشت.
- در دیماه حضور مجدد در مجلس.
1306- اعلام حمایت و همدردی با علمایی که در اعتراض به اعمال و رفتار رضاخان به قم مهاجرت نموده بودند.
1307- اتمام دوره ششم مجلس در 22 مرداد و آغاز دوره هفتم.
- در پی اعمال نفوذ رضاخان عدم توفیق در راهیابی به مجلس هفتم (عدم کسب حتی یک رای).
- اعلام اعتراض به شمارش آراء و تمسخر مسئولین مربوطه با بیان اینکه حداقل یک رای خودم را شمارش می کردید.
- دستگیری توسط رئیس شهربانی در شانزدهم مهرماه به فرمان رضاخان در پی عدم مصونیت سیاسی و پارلمانی.
- ضرب و شتم شدید و انتقال و تبعید به قلعه متروکه ای در شهر خواف بمدت 9 سال.
((سرتیپ درگاهى رئیس شهربانى تهران که عداوتى خاص با مدرس داشت در پى فرصتى مى گشت تا کینه و عداوت خود نسبت به مدرس را نشان و از این طریق خوش خدمتی و نوکری خود را به اثبات رساند. شب دوشنبه شانزدهم مهرماه 1307 به همراه چند پاسبان مسلح به منزل مدرس رفته، پس از مضروب و مجروح کردن اهل خانه و زیر کتک گرفتن شهید مدرس وى را سر برهنه و بدون عبا دستگیر و به قلعه خواف تبعید کرد)).
1316- انتقال به کاشمر بدستور رضاخان.
- شهادت در روز 10 آذر به دستور مستقیم رضاخان و به دست مزدوران شهربانی(جهانسوزی، خلج و مستوفیان).
((آن شهید والامقام دوران تبعید را على رغم اوضاع مشقت بار سپرى و پس از 9 سال اسارت در قلعه خواف به دنبال اجراى نقشه رضاشاه روانه کاشمر گردید و در حوالى غروب دهم آذر 1316سه جنایتکار به نامهاى جهانسوزى، خلج و مستوفیان نزد مدرس آمده و چاى سمى را به اجبار به او دادند تا با آن افطار نماید و چون دیدند از اثر سم خبرى نشد عمامه سید را در حین نماز از سرش برداشته، برگردنش انداختند و آن فقیه بزرگوار را به شهادت رساندند)).
1320- افشای هویت قاتلان و نحوه شهادت مدرس توسط شیخ الاسلام ملایری نماینده مردم ملایر در 26 مهرماه پس از 4 سال.
1321- محاکمه عاملان شهادت مدرس در سوم مردادماه. (در این محاکمه تشریفاتی عاملان جنایت هر کدام به 15 سال زندان محکوم که بعدا مورد عفو ملوکانه قرار گرفتند.)
سخن امام خمینى (ره) درباره شهید مدرس:
((... در واقع شهید بزرگ ما مرحوم مدرس که القاب براى او کوتاه و کوچک است ستاره درخشانى بود بر تارک کشورى که از ظلم و جور رضاشاهى تاریک مى نمود و تا کسى آن زمان را درک نکرده باشد ارزش این شخصیت عالیمقام را نمى تواند درک کند)).
آثار قلمى شهید مدرس:
1- تعلیقه بر کفایه الاصول آخوند خراسانى.
2- رسائل الفقهیه که به کوشش استاد ابوالفضل شکورى بتازگى انتشار یافته است.
3- رساله اى در ترتب (در علم اصول فقه).
4- رساله اى در شرط متاخر (در اصول).
5- رساله اى در عقود و ایقاعات.
6- رساله اى در لزوم و عدم لزوم قبض در موقوفه.
7- کتاب حجیه الظن (در اصول).
8- شرح رسائل شیخ مرتضى انصارى.
9- حاشیه بر کتاب النکاح مرحوم آیه الله شیخ محمد رضا نجفى مسجدشاهى.
10- دوره تقریرات اصول میرزاى شیرازى.
11- رساله اى در شرط امام و ماءموم.
12- کتابى در باب استصحاب (در علم اصول).
13- کتاب احوال الظن فى اصول الدین.
14- شرح روان بر نهج البلاغه.
15- اصول تشکیلات عدلیه با (همکارى دیگران).
16- زندگینامه ((خودنوشت)) که براى روزنامه اطلاعات فرستاده است.