طرح عملیاتى حمزه (ع) و سیر شکل‏گیرى آن

اولین طرح عملیاتى در اردیبهشت سال 1360 با نام طرح »حمزه سیدالشهداء« در ستاد عملیات جنوب طراحى شد و قرار بود پیشنهاد اجراى عملیات توسط نیروهاى سپاه و بسیج به حضور حضرت امام ارسال گردد که به عللى انجام نشد تا سرانجام این‏جانب به‏عنوان فرمانده ستاد عملیات جنوب طرح عملیاتى شکستن حصر آبادان را در جلسه‏ى شوراى عالى دفاع و در پایگاه هوایى دزفول که اعضاى زیر حضور داشتند، ارایه دادم (تاریخ آن قبل از عزل بنى‏صدر از فرماندهى کل قوا بود.(
 1- حضرت آیت‏الله خامنه‏اى نماینده‏ى امام در شوراى عالى دفاع
 2- حضرت حجةالاسلام والمسلمین هاشمى رفسنجانى، رئیس مجلس شوراى اسلامى
 3- شهید رجایى نخست وزیر
 4- ابوالحسن بنى‏صدر رئیس جمهور
 5- تیمسار ظهیرنژاد فرمانده نیروى زمینى ارتش
 6- تیمسار فلاحى رئیس ستاد مشترک ارتش
 7- آقایان على اکبر پرورش و محمد منتظرى به عنوان نمایندگان مجلس شوراى اسلامى که به دستور امام در این جلسه حضور داشتند.
 پس از بحث‏هاى طولانى با حمایت حضرت آیت‏الله خامنه‏اى این طرح تصویب شد، ولى تیمسار ظهیرنژاد گفت لازم است این طرح با فرمانده لشکر 77 خراسان هماهنگ شود و چون این طرح فقط با امکانات و توانایى‏هاى نیروهاى سپاه و بسیج طراحى شده بود، مصوب شد که لشکر 77 خراسان که مسؤولیت منطقه را به عهده داشت با نیروهایش در این عملیات شرکت کند و اجراى این طرح منوط به هماهنگى با فرمانده لشکر 77 خراسان شد.
 پس از تصویب طرح توسط شوراى عالى دفاع، این‏جانب و شهید حسن باقرى که مسؤول اطلاعات ستاد عملیات جنوب بود، چندین مرتبه از اهواز به ماهشهر که ستاد لشکر 77 خراسان بود، عزیمت کردیم و با فرمانده لشکر 77 سرهنگ شهاب‏الدین جوادى و رکن سوم (عملیات( لشکر 77 سرهنگ سپهر، جلسات متعددى داشتیم و در نهایت، همان طرح مصوب شوراى عالى دفاع با انجام اصلاحاتى مورد توافق قرار گرفت. متعاقب آن قرار شد لشکر 77 خراسان در عملیات شرکت کند.
 اساس این طرح عملیاتى بر این بود که نیروهاى سپاه و لشکر 77 خراسان از چهار محور وارد عملیات شوند.
 این محورها عبارت بودند از:
 1- محور عملیاتى دارخوین به عنوان تلاش اصلى، با فرماندهى مشترک شهید حسین خرازى و فرمانده تیپ 3 لشکر 77، از سپاه به استعداد شش گردان پیاده‏ى سپاهى و بسیجى و یک‏دسته‏ى زرهى که نیروى خط شکن بودند و تیپ 3 لشکر 77 با شرکت دو گردان پیاده و یک گردان تانک که بعد از شکستن خط وارد عملیات مى‏شدند.
 2- محور عملیاتى »فیاضیه« به عنوان تلاش اصلى با فرماندهى مشترک برادر احمد کاظمى فرمانده محور فیاضیه و سرهنگ کهترى فرمانده تیپ 2 لشکر 77 خراسان.
 نیروى سپاه به استعداد شش گردان پیاده‏ى سپاهى و بسیجى که به عنوان نیروى خط شکن وارد عملیات مى‏شدند و تیپ 2 لشکر 77 خراسان نیز با سه گردان پیاده و یک گردان زرهى بعد از شکستن خط وارد عملیات مى‏شد.
 3- محور ایستگاه 7 و 12 آبادان با فرماندهى مشترک برادر اسدى و فرمانده تیپ 1 لشکر 77 خراسان.
 نیروى این محور به استعداد پنج گردان سپاهى و بسیجى و یک گردان احتیاط را به عنوان نیروى خطشکن وارد عملیات مى‏کردند. تیپ 1 با دو گردان پیاده، یک گردان تانک و یک گروهان سوار زرهى بعد از شکستن خط وارد عملیات مى‏شد.
 4- محور جاده‏ى ماهشهر - آبادان به استعداد یک گردان سپاهى و بسیجى و یک گردان نیروهاى ژاندارمرى.
 در طرح‏ریزى عملیات دو محور دارخوین و فیاضیه را به عنوان تلاش اصلى با هدف تصرف و انهدام دو پل قصبه و حفار - که عقبه‏ى اصلى نیروهاى لشکر 3 زرهى عراق بود - گذاشته بودیم تا با تصرف و انهدام این دو پل، تمام نیروهاى عراقى که در شرق رودخانه‏ى کارون یک سرپل بزرگ گرفته بودند و آبادان را محاصره کرده بودند یا اسیر و تسلیم و یا کشته شوند و تجهیزات آنها هم به غنیمت رزمندگان سپاه و ارتش درآید.
 
 چگونه حصر آبادان شکسته شد؟
 با آمدن شهید بزرگوار یوسف کلاهدوز، قائم‏مقام فرمانده کل سپاه و مرحوم ظهیرنژاد فرمانده نیروى زمینى ارتش به خوزستان، چند روز قبل از عملیات و بررسى جداگانه‏اى که این دو نفر از آمادگى رزمى سپاه و بسیج و ارتش انجام دادند و اعلام آمادگى ستاد عملیات جنوب سپاه و لشکر 77 خراسان براى شروع عملیات، قرارگاه فرماندهى مشترک با حضور شهید یوسف کلاهدوز و مرحوم ظهیرنژاد در سه راهى تقاطع جاده‏ى شادگان - ماهشهر - آبادان ایجاد گردید. روز و ساعت شروع عملیات طى نامه‏اى سربسته و با حضور این‏جانب به عنوان فرمانده عملیات جنوب سپاه که هر سه محور عملیاتى سپاه را کنترل و هدایت مى‏کردم و فرمانده لشکر 77 خراسان »سرهنگ جوادى« که سه تیپ لشکر را هدایت مى‏کرد، ابلاغ گردید.
 با برادران سرلشکر غلامعلى رشید که جانشین من بود و شهید حسن باقرى که مسؤول اطلاعات ستاد عملیات جنوب بود مشورت کردیم تا هر کدام در یکى از محورها مستقر شویم.
 شهید حسن باقرى در محور دارخوین در کنار شهید حسین خرازى که مسؤول این محور عملیاتى بود، مستقر شد و با توجه به نگرانى‏هایى که از جبهه‏هاى آبادان داشتم، خودم و برادر غلامعلى رشید به آبادان رفتیم و آخرین جلسه‏ى عملیاتى را در داخل ساختمان بانک ملى که از استحکام خوبى برخوردار بود و مقر فرماندهى تیپ 2 لشکر 77 خراسان به فرماندهى سرهنگ کهترى نیز بود، برقرار نمودیم و از فرماندهان محورها گزارش چگونگى مانور و آمادگى‏هاى گردان‏هاى هجومى و توپخانه‏ها را گرفتیم.
 از این جلسه خاطره‏اى برایم باقى مانده که بیان مى‏نمایم: هر یک از فرماندهان محورهاى سپاه که پاى نقشه‏ى عملیاتى مى‏آمدند، صحبت خود را با بسم‏الله و آیه‏اى از قرآن شروع مى‏کردند. یکى از برادران عزیز غیرسپاهى هم که پاى نقشه‏ى عملیاتى آمد، این جمله را گفت: »به نام خدا و به نام على؛ على خدا نیست، ولى کم‏تر از خدا هم نیست، مثلاً وقتى که مى‏خواهیم یک سنگ بزرگ را بلند کنیم نمى‏گوییم یا خدا، مى‏گوییم یا على«
 و بعد هم طرح عملیاتى خودش را به خوبى بیان کرد و نشست.
 
 شروع عملیات
 عملیات ثامن‏الائمه ساعت 12 شب، با رمز »نصر من الله و فتح قریب« از هر سه محور عملیاتى شروع شد. قبل از شروع عملیات، نیروهاى رزمنده‏ى بسیجى و سپاهى شور و حال عجیبى داشتند. تعداد زیادى از آنها نزدیک یک سال بود که در جبهه‏ها مانده بودند تا فرمان امامشان را براى شکستن حصر آبادان اجرا نمایند و عهد کرده بودند تا محاصره‏ى آبادان شکسته نشود از جبهه‏ها خارج نشوند. عده‏اى قرآن مى‏خواندند، عده‏اى از یک‏دیگر حلالیت مى‏طلبیدند، عده‏اى از یک‏دیگر قول مى‏گرفتند که اگر شهید شدند، شفاعت یک‏دیگر را بنمایند، هم‏دیگر را در آغوش مى‏گرفتند، مى‏بوسیدند و اشک شوق براى آغاز عملیات مى‏ریختند.
 نیروهاى تخریب‏چى مین‏ها را به خوبى خنثى کرده بودند، به‏خصوص در محور دارخوین، شهید مرتضى تیمورى به خوبى میادین مین را باز کرده بود.
 نیروهاى اطلاعات بسیج و سپاه دقیق‏ترین معابر نفوذى و محورهاى عملیاتى را شناسایى کرده بودند و بر اساس این اطلاعات صحیح و دقیق، عملیات طرح‏ریزى شده بود.
 خود من در جبهه‏ى فیاضیه مستقر شده‏بودم و از سنگرى که جناب سرهنگ کهترى و برادر احمد کاظمى به عنوان سنگر فرماندهى در خط مقدم جبهه آماده کرده بودند، هر سه محور دارخوین، ایستگاه 7 و 12 آبادان و محور فیاضیه را با ارتباط بى‏سیمى که با شهید حسن باقرى و برادر غلامعلى رشید داشتم هدایت مى‏کردم.
 برادر رشید در کنار فرماندهان محورهاى ایستگاه هفت و دوازده آبادان مستقر شده بودند.
 با شروع عملیات در نیمه شب (ساعت 12 شب، چهارم مهر ماه سال 1360( نیروهاى شجاع و مؤمن سپاهى و بسیجى و ارتشى از سه محور مذکور به دشمن هجوم بردند.
 محور دارخوین به فرماندهى شهید حسین خرازى و شهید حسن باقرى، از همان ساعت اول توانست خطوط مستحکم دشمن را بشکند و با پیروزى سریع پیشروى کند و به سمت هدف عملیاتى که اولین پلى بود که توسط عراقى‏ها روى رودخانه‏ى کارون زده بودند، برود و بدین‏وسیله هدف اصلى این محور عملیاتى محقق شد.
 در محورهاى ایستگاه هفت و دوازده آبادان و جبهه‏ى فیاضیه، پیشروى با سختى و کندى مواجه شد و دشمن به سختى مقاومت مى‏کرد و درگیرى شدیدى بین رزمندگان اسلام و دشمن بعثى رخ داد.
 نزدیک اذان صبح (پنجم مهر ماه سال 1360( با تصرف پل دوم عراق از جبهه‏ى دارخوین، لشکر سه زرهى تقویت‏شده‏ى عراق شکست کامل خورد. محورهاى فیاضیه و ایستگاه هفت و دوازده آبادان براى الحاق با محور دارخوین که از شمال به طرف جنوب مى‏آمدند، پیشروى مى‏کردند.
 نماز جماعت صبح را در کنار رودخانه‏ى کارون در حالى که به شدت مبادله‏ى آتش در دو سوى رودخانه ادامه داشت اقامه کردیم در اطراف ما جنازه‏ى مطهر شهدا و سنگرهاى تصرف شده‏ى دشمنان اسلام که هنوز پاک‏سازى کامل نشده بود دیده مى‏شد و ما در فضاى باز، روى خاک‏هاى زمین فتح شده نماز خواندیم. در قنوت نماز، تعدادى از برادران اشک شوق مى‏ریختند و به درگاه خداوند قادر متعال دعا مى‏کردند.
 تمام روز پنجم مهر ماه، به دستگیرى و اسیر نمودن نیروهاى بعثى باقى مانده در سنگرها گذشت و روز ششم مهر ماه سال 1360، منطقه به صورت کامل به تصرف رزمندگان سپاه و ارتش درآمد و جبهه تثبیت گردید و دشمن از شمال آبادان و شرق کارون به غرب کارون رانده شد.
 در این عملیات، نقش فرماندهى شهید عالى مقام یوسف کلاهدوز - قائم‏مقام فرماندهى کل سپاه و مرحوم سرتیپ قاسمعلى ظهیرنژاد - فرمانده نیروى زمینى ارتش بسیار برجسته و عالى بود.
 حضور شهید آیت‏الله محلاتى نماینده‏ى حضرت امام (ره( در آبادان و تماس تلفنى ایشان با دفتر حضرت امام در شب عملیات براى درخواست دعا در تقویت روحیه‏ى ایمانى و شجاعت و توکل رزمندگان بسیار کارساز بود.
 رمز پیروزى بزرگ‏ترین عملیات سال 1360، یعنى شکست حصر آبادان را بایستى در سه عامل زیر دانست:
 1. لطف خداوند متعال و عنایت خاص حضرت ولیعصر (عج(؛
 2. اتحاد و انسجام نیروهاى دلیر و مؤمن، سپاه، بسیج و ارتش؛
 3. فرماندهى عالى جبهه‏ها و محورها توسط فرماندهى شهیدى همچون حسین خرازى، حسن باقرى و...