خاطرات ناصر الدین شاه کتاب شد

کتاب روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌ شاه (ربیع‌الثانی 1309- صفر1310قمری) به کوشش نسرین‌ خلیلی و مجید عبدامین روانه بازار نشر شد. این کتاب دومین جلد از مجموعه پنج جلدی خاطرات منتشر نشدة روزانه ناصرالدین‌ شاه است که به همت موسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا، به شرح وقایع و اتفاقات در بازده زمانی ربیع‌الثانی 1309 الی صفر 1310قمری پرداخته است.

مسعود نصرتی، مدیر کاخ گلستان در مقدمه این کتاب آورده است: کاخ گلستان، به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آرشیوی کشور و با دارا بودن حجم وسیعی از اسناد خطی، کتب نفیس، پرده های نقاشی بی نظیر، آلبومهای عکس و فیلم و اشیاء فراوان تاریخی و فرهنگی سهم بسزائی در تهیة مواد خام لازم جهت تحقیق و پژوهش را داراست.

کتاب حاضر حاصل تحقیق و پژوهش روی بخشی از اسناد گرانبها موجود در گنجینة ارزشمند اسناد تاریخی کاخ گلستان است که نمایانگر گوشه ای از نفایس نهفته در دل مخازن این مجموعه است.

روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار یکی از مهمترین منابع دست اوّل برای بررسی و واکاوی اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. از این پادشاه، هزاران برگ سند و ده‌ها آلبوم از مکاتبات و یادداشت‌های متفرقه باقی مانده است، اما هیچ کدام از آنها ارزش خاطراتی را که او به طور مستمر و روزانه نوشته است را ندارد.

با انتشار این کتاب ارزشمند می‌توانیم بگوئیم که نخستین گامها برای شناخت و عرضة اسناد تاریخی موجود در این مجموعه برداشته شده و این راه با پشتکار و همّت همکاران عزیزمان در این مجموعه و سایر پژوهشگران عرصة تاریخ معاصر کشور ادامه خواهد یافت.

کتاب با شرحی استادانه و شیوة ادبیِ خاص و منحصر بفرد از مسافرتی کوتاه به شهرستان علیشاه‌عوض تهران شروع شده و چنان به زیبایی به شرح و بسط وقایع این چند روز می‌پردازد که بیشتر حال و هوای یک رمان ادبی را برای خوانده تداعی می‌کند تا یک روزشمار تاریخی امّا بلافاصله و با استادی و به شیوه‌ای خاص که مختص قلم توانا و پرنویسِ شخصی است که تقریباً در تمامی طول حیات خویش به ثبت و نگارش خاطرات روزانۀ خود مشغول بوده است خواننده را به متن وقایع روزانه برده و چنان درگیر حوادث روزمره می‌کند، که دیگر به آسانی توان دل کندن از ادامة مطلب را در خود نمی‌یابد.

از جمله وقایعی که در این کتاب به آنها پرداخته شده است می‌توان به شرح سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس جریان دستگیری سیّد محمّد کلاردشتی و سرکوب قیام کلاردشت، شیوع بیماری آنفلونزای جهانی و همچنین قیام مردمی معروف به قیام تنباکو اشاره کرد. در همین ارتباط و در صفحه 81 کتاب می‌خوانیم:

در وقتی که از پلّه ها بالا می رفتیم پاکتی از نایب السّلطنه رسید رویش نوشته بود راپورتِ کُنت است و فوری است. ملاحظه کردم نوشته بود: در خاﻧﮥ ملاّحسن آشتیانی که آخوند تشریف دارند، سیّدعلی اکبرتفرشی و شیخ فضل الله مازندرانی و پسرِ آقاسید صادق مرحوم، شیخ محمّد حسنسفیه و غیره جمع شده داد و فریادی دارند که میرزا حسن آشتیانی را حکم شده که از شهر اخراج کنند و مردم جمع شده اند که نگذارند و زن و مرد زیادی در کوچه و بامها جمع هستند داد و فریاد می کنند. بسیار اوقاتم تلخ شد.

بعد از رفتن آخوندهای عراقی آمدم پائین در دیوانخانه گشته رفتم سردرِ عمارتِ شمس العماره که شهر را تماشا کنم دیدم مردم مضطرب در کوچه راه میروند این طرف، آن طرف میدوند مثل دیوانه ها دکاکین را هم بسته اند. بعد آمدم پائین در این بین نایب السّلطنه نفس زنان آمد که کار بد شده است، مردم خیلی جمع شده اند قال و قیلی دارند او را فرستادم که آدم بفرستد خانة ملاّها و جمعیّت را برهم بزند. دستخطی هم ...

در ادامه و از صفحه 151 خواننده کتاب به همراه شاه و اعوان و انصارش به سفری می‌رود که به سفر عراق عجم معروف است. در این سفر با عبور از شهرهای ری، قم، دلیجان، محلاّت، سلطان‌آباد، هزاوه، بروجرد و شهر تاریخی و باستانی نهاوند سفر به پایان رسیده و با عبور از شهرهای تویسرکان، ساوه، پیک و رباط‌کریم و در تاریخ 21محرم 1310قمری از طریق دروازة گمرک وارد تهران شده و سفر عراق عجم پایان می‌پذیرد. از ابتدای خروج از تهران، تا انتهای بازگشت به پایتخت، شاهد خواهیم بود که با دقت نظر و ریزبینی خاص، هیچ نکته‌ای از خوانندگان پوشیده نمی‌ماند و چنان با استادی به تشریح وقایع و مناظر و نقاط دیدنی طول راه پرداخته شده است که در بسیاری از موارد، خواننده خود را در آن فضا احساس می‌کند.

مطالعه این کتاب تاریخی و ارزشمند را به تمامی علاقمندان تاریخ معاصر کشور عزیزمان پیشنهاد می‌کنیم.

کتاب روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه (1309-1310ق.) به قیمت 350 هزار ریال در 514 صفحه در قطع وزیری عرضه شده است.