25 آبان 1399
25 آبان سالروز درگذشت
علامه محمد تقی جعفری در قاب تصاویر
استاد محمدتقى جعفرى به سال 1302 خورشیدى در یکى از خانواده هاى متدیّن شهر تبریز چشم به جهان گشود و کودکىِ خویش را در پناه پدرى راستگو و مادرى سیّده و پاکدامن آغاز کرد.
محمدتقى با ورود به مدارس جدید و تعلیماتى که در تبریز آن زمان، تازه دایر شده بود، راه خود را براى صعود به قله هاى تفکر گشود. او چون خواندن و نوشتن را پیش از آغاز دبستان، از مادر خویش فرا گرفته بود، به صلاحدید مدیر مدرسه ـ جواد اقتصادخواه ـ درس و تحصیل را از کلاس چهارم ابتدایى آغاز کرد. پس از پایان دروس ابتدایى، محمدتقى وارد حوزه علمیه طالبیّه شد، سپس راه تهران و قم را در پیش گرفت.
وى در تهران و قم از محضر فقها و حکمایى چون: میرزا مهدى آشتیانى، شیخ محمدرضا تنکابنى و عارف داناسرشت میرزا محمدتقى زرگر تبریزى بهرههایى شایان گرفت.
به دنبال آن، به سبب بیمارى و رحلت مادر، به تبریز برگشت و در درس آیت الله شهیدى حضور یافت. اندکى بعد با اصرار شدید و اکید آن جناب مواجه شد که مصرّانه از او مىخواست راه نجف را در پیش گرفته و هر چه زودتر به کانون علمىِ حوزه علمیه نجف بپیوندد.
حضور 11 ساله محمدتقى جعفرى در دانشگاه دینىِ بزرگ نجف اشرف که آکنده از اساتیدى بسیار ممتاز و صاحب نظر همچون: سید ابوالقاسم خویى، سید محسن حکیم، شیخ کاظم شیرازى، سید عبدالهادى شیرازى، سید جمال الدین گلپایگانى، شیخ مرتضى طالقانى و ... بود، تأثیر قاطعانه اى در شکل گیرىِ شخصیت علمى و عملىِ جعفرى داشت، به گونه اى که در سن 23 سالگى (سال 1366 ق) موفق به اخذ درجه اجتهاد از شیخ کاظم شیرازى شد.
هم اندیشى با مرحوم محمدرضا مظفر فیلسوف، فقیه و منطقىِ نواندیش در نجف، و احمد امین ریاضىدان عراقى ـ مؤلف کتاب التکامل فى الاسلام ـ سال هاى سال تداوم یافت و همین سبب شد وى در موضوعاتى چون «فقه و فیزیک»، «فلسفه و زیبایى شناسى»، «تاریخ و روانشناسى» و برخى دیگر از دانش هاى گوناگون، پلکِ دیدگان خود را به آفاق دانش هاى جدید و نوپایى که از مغرب زمین سرازیر شده بود، نبندد و در شناخت تمدن علمىِ غرب و اروپا و ادبیات دوران پس از رنسانس ـ با تمام جوانبى که داشت ـ گام هایى علمى بردارد. این موضوع را در آیینه نخستین اثر ارزشمند ایشان، کتاب «ارتباط انسان ـ جهان» که در سن 28 ـ 30 سالگى به رشته تحریر درآمد، بهتر مى توان نگریست. این کتاب که با گرایش فیزیک و فلسفه تألیف یافته، محصول پویندگى هایى بود که سالها به طول انجامید.
وى تا واپسین روزهاى عمر، مطالب و مسائل جدّىِ دنیاى جدید را مورد اهتمام قرار مىداد. این اهتمام در درجه اول، شناخت واقعیات و سعى در فهم و درک درست آنها و در درجه دوم، تحلیل و تشریح منتقدانه آنها بود. تحلیل و آراى جعفرى در خصوص جریانات فکرى، منطبق بر تفکراتى بود که به عنوان دانشمندى جوان و اسلامى اندیش، آنها را از اساتید زبده و جریانات زنده دوران تحصیلِ خود به ارث برده بود، و به نظر مىرسد، اصل آن به زیربناى تربیتىِ تمدنِ علمىِ اسلام برمىگشت.ایشان پس از اتمام تحصیلات، وقتى در خلال سال هاى دهه 30 به ایران بازگشت، باز به بررسى جریانات فکرىِ روز پرداخت. بى گمان، او با روشنفکرى هاى واقعى موافق بود و اساساً همین موضوع بود که وى را به تحقیق و تفحص واداشته بود؛ تحقیق و تفحص هایى که شاید پررنگ ترین عنصر حیاتش در طول 60 سال زندگىِ علمىِ او محسوب مىشود.
استاد محمدتقى جعفرى، در زمره متفکران و اندیشمندانى بود که چون در وادى انسان شناسى گام مىزد، مى کوشید تا انسان و انسان جدید را به درستى بشناسد. بر این اساس، براى انسان ها فراتر از اهمیت صورى و نظرى، ارزش عملى و عینى قائل بود و با اخلاقى سازنده و سلوکى راهگشا، زیباترین جلوه هاى اخلاقى و حِکَمىِ خود را در همین رابطه بروز مىداد. شاید در پرتو همین جلوه ها بود که در مدت زمانى نه چندان زیاد، توانست تألیفاتى پر شمار و عمدتاً بدیع از خود به یادگار نهد، که از مشهورترین آنها مىتوان به مجموعه 15 جلدىِ «تفسیر و نقد و تحلیل مثنوى» و «ترجمه و تفسیر نهج البلاغه» در 27 مجلد اشاره کرد.این دو اثر به نوبه خود، حاوى عمده ترین تفکراتى است که او به مدت 4 دهه متناوب، به آنها پرداخت و کوشید یافته هاى خویش را در قلمروهایى چون: انسان شناسى، جهان شناسى، روانشناسى، جامعه شناسى، اخلاق، حکمت، فلسفه و عرفان، ارائه کند.
علامه محمدتقى جعفرى پس از عمرى تلاش و تکاپو، در 25 آبان سال 1377 خورشیدى به رحمت ایزدى پیوست و در شهر مقدس مشهد در حرم مطهر امام رضا علیه السلام، در دارالزهد به خاک سپرده شد.
موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری
استاد محمد تقی جعفری در دوران کودکی
علامه جعفری در تبریز سال 1320
علامه جعفری در ایام تحصیلات نجف اوایل دهه 1320 خورشیدی
علامه جعفری در اواخر دهه 20 خورشیدی در نجف اشرف