ضرورت و اهمیت تاریخ شفاهیِ پشت جبهه

بیشترِ کتاب‌های منتشره درباره تاریخ شفاهی دفاع مقدس مربوط به افراد درگیر مستقیم در جنگ شامل فرماندهان، رزمندگان، آزادگان، خلبانان و ... است. اما دفاع مقدس دارای لایه‌های مختلف دیگری نیز است؛ در پشت جبهه علاوه بر خانواده فرماندهان، رزمندگان و آزادگان افراد دیگری در حوزه‌های مختلف نقش‌آفرینی می‌کردند؛ آموزش نظامی، ساخت تجهیزات نظامی و طراحی تجهیزات دفاعی، نگهداری اسیران عراقی، ...

متأسفانه از جمع‌آوری خاطرات این افراد غفلت شده است. می‌توان با جمع‌آوری و انتشار خاطرات در این حوزه‌ها که مورد غفلت قرار گرفته، هم تلاش‌های این افراد را ارج نهاد و هم دانشی از تجربیات افراد درگیر در هر کدام از این حوزه‌ها برای آیندگان فراهم آورد.

به‌طور مثال در حوزه ساخت تجهیزات پدافند هوایی می‌توان به تاریخچه شکل‌گیری و توسعه و تجهیز آن، افراد مؤثر و عملکرد آن در ساقط کردن جنگنده‌ها و موشک‌های دشمن بعثی پرداخت. دانشی که کم‌کم در کشور بومی شده و حتی به شکار و انهدام پهبادهای فوق پیشرفته آمریکا در سال‌های اخیر رسیده است.

ساخت تجهیزات نظامی و طراحی تجهیزات دفاعی با توجه به تحریم‌های ایران از سوی شرق و غرب موضوع نابی برای مصاحبه تاریخ شفاهی است. اگر این فعالیت‌ها انجام نمی‌شد، شاید نقشه ایران مثل امروز نمی‌بود. مهندسان جوان ایرانی توانستند با ساخت تجهیزات نظامی در طول هشت سال دفاع مقدس دست رزمندگان ایرانی را پر کنند. ادامه این روند باعث شده ایران دارای قدرت بازدارندگی شود.

 یا در حوزه آموزش‌های نظامی به بسیجیان و سایر نیروهای غیر نظامی می‌توان به چگونگی‌ شکل‌گیری واحدهای آموزشی، افراد مؤثر و نحوه و نوع آموزش‌ها و ... پرداخت. قابل توجه اینکه بخشی از شهدای دفاع مقدس نیز در همین دوره‌ها (هم آموزش‌دهنده‌ها و هم آموزش گیرنده‌ها) به شهادت رسیدند.

نحوه نگهداری اسیران عراقی در ایران نیز قابل توجه خاص است؛ اسیرانی از ده‌ها کشور که نشان‌دهنده جنگ جهانی علیه انقلاب اسلامی نوپای ایران است. اسیرانی که تحت تأثیر برخورد اسلامی ایرانی‌ها قرار گرفتند و حتی در طول اسارت، زمینه دیدارشان با خانواده‌هایشان نیز فراهم شد و برخی از آنها حتی به جمع رزمندگان ایرانی پیوستند.

این موضوعات و صدها موضوع دیگر در دل دفاع مقدس هشت‌ساله قرار دارد که جای کار فراوان در تاریخ شفاهی و پژوهش جنگ دارد. یادآوری جمله آقای مرتضی سرهنگی در یکی از دیدارهای اعضای دفاتر ادبیات و هنر مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی با مقام معظم رهبری که گفتند ما برای دویست سال در حوزه دفاع مقدس کار داریم، خالی از لطف نیست. در همین دیدار، رهبری به دست‌اندرکاران این مجموعه، فرمودند که شماها به فکر بازنشستگی نباشید و تا آخر عمرتان در این حوزه کار کنید.