عبداللهی: شریعتی؛ روشنفکر زنده جامعه امروز/ دیدگاههای دینشناختی شریعتی مشکل دارد

حجت الاسلام عبداللهی مولف کتاب «شریعتی، دین و جامعه» گفت: نقد ما از دکتر شریعتی نقد نهادگرا (از منظر نهاد روحانیت) نیست، بلکه بر مبنای عقلانیت و متون دینی اسلامی انتقاداتی بر آراء ایشان وارد کردهایم.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از کتاب «شریعتی، دین و جامعه»؛ (نقد و بررسی دیدگاههای دینشناختی دکتر علی شریعتی) عصر امروز 18 شهریور ماه با حضور مهدی عبداللهی مولف، سید حسن شهرستانی و سیدرضا شاکری منتقدان در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
حجتالاسلام مهدی عبداللهی مولف کتاب «شریعتی، دین و جامعه» در آغاز نشست توضیحاتی مقدماتی درباره کتاب ارائه کرد و گفت: این کتاب مجموعه مقالاتی است که توسط چندین نفر نوشته شده است و سعی در این کتاب بر فشردهنویسی و گزیدهگویی بوده است.
وی با بیان اینکه کتاب مشتممل بر 12 مقاله است، افزود: علاوه بر زیستنامه فکری و بررسی جریانهای تاثیرگذار بر افکار شریعتی (مقاله نخست)، کتاب حاضر به 11 موضوع مرتبط با دیدگاههای دینشناختی دکتر شریعتی پرداخته است.
عبداللهی با تاکید بر اینکه کتاب به معرفی و نقد دیدگاههای دکتر شریعتی درباره دین اختصاص دارد، توضیح داد: انسانشناسی، اسلامشناسی، تشیع علوی و صفوی، بازگشت به خویشتن و ... از موضوعاتی است که در این کتاب مطرح شده است. در این کتاب سعی شده از انصاف علمی دور نشویم و آراء و در گام نخست به معرفی و تحلیل اندیشههای دکتر پرداخته و در گام بعدی با استدلال محکم و علمی این دیدگاهها را نقد کنیم.
وی درباره علی شریعتی گفت: بیش از 30 سال از زندگی دکتر میگذرد اما همچنان افکار او در ذهن نسل انقلاب و همچنین نسل امروز حضور دارد و او از روشنفکران زنده جامعه ما است.
این پژوهشگر ادامه داد: نویسندگان کتاب «شریعتی، دین و جامعه» معتقد بودند که اشکالاتی بر دیدگاههای دینشناختی دکتر وارد است و گاهی نظریات ایشان به طور واضح با متون دینی ما فاصله دارد از این رو بر نقد منصفانه و مستدل بر مبنای عقلانیت و متون دینی از آراء ایشان انجام شده است.
 
عبداللهی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به سخن رضا شاکری (منتقد حاضر در جلسه) از برداشتهای دوگانه درباره شریعتی گفت: من هم مانند آقای شاکری اعتقاد دارم با 2 شریعتی مواجهایم؛ شریعتی به عنوان شخصیت حقیقی، و شریعتی که در متن آثارش وجود دارد. به نظر من اگر در برداشتها و اظهار نظرها درباره شریعتی با دوگانگی مواجه هستیم به دلیل وجود همین دوئیت تفسیری از شریعتی است، عدهای به شخصیت شریعتی توجه دارند و دیگران شریعتی در متن آثارش را مورد بررسی قرار میدهند. اگر انتقاد یا تعریفی از ایشان میشود باید دید که منظر تعریفکنند و تفسیرکننده چیست.
وی افزود: مقام معظم رهبری و شهید دکتر بهشتی بیشتر به شخصیت شریعتی توجه داشتهاند، اما امثال شهید مطهری، آقایان مصباح یزدی و مکارم شیرازی انتقاداتشان متوجه متن آثار شریعتی است.
مولف کتاب «شریعتی، دین و جامعه» اظهار کرد: شریعتی درد جامعه ایرانی را خوب فهمیده بود و توانسته بود آسیبشناسی خوبی از جامعه ایران داشته باشد، با این آسیبشناسی، ندای بازگشت به خویشتن سر داد و در این مرحله یعنی مرحله سلبی بسیار موفق بود، اما در بخش ایجابی تفکرش و اینکه چه باید کرد دچار ایراداتی بوده و در نظریاتاش ضعفهایی وجود دارد. آنچه که جامعه امروز به آن نیازمند است باز به قول آقای شاکری همان شریعتیپژوهی است، یعنی در ابتدا به فهم و خوانش درستی از نظریات او برسیم، سپس با داوری ضابطهمند و استدلالی به نقد آراءاش بپردازیم.
وی سپس به ایراداتی که در دیدگاههای شریعتی در زمینه دینشناسی وجود دارد که در کتاب هم مورد بررسی قرار گرفته پرداخت و گفت: یکی از انتقاداتی که به دکتر وارد است این است که ایشان متاثر از مکاتب غربی بودند و میخواستند از طریق دیدگاههای فکری غرب اسلامشناسی کنند؛ خود ایشان هم به این مسئله اذعان داشتند. ایشان از منظر معرفتشناسی دینی به سراغ علوم انسانیای که در غرب پذیرفته شده رفتند و این رویکرد، رویکرد مناسبی برای شناخت دین اسلام نیست. بلکه برای شناخت دین اسلام باید به متون دینی اسلامی مراجعه کرد ولی ایشان به متون دینی چندان مراجعهای نداشتند.
حجتالاسلام عبداللهی افزود: همچنین ایشان در مواردی که به متون دینی مراجعه کردهاند در بحث از زبان دین اعتقاد دارند که زبان دینی در بیشتر موارد زبانی نمادین است، مثلا در خصوص دنیا و آخرت یا هابیل و قابیل زبان قرآن را نمادین میدانند که این هم مشکلاتی را در معرفتشناسی دینی ایشان ایجاد کرده است.
این نویسنده در بخش پایانی سخنانش در پاسخ به انتقادات مطرح شده به کتاب گفت: نقد ما از دکتر شریعتی نقد نهادگرا نیست، بلکه بر مبنای عقل و متون دینی اسلامی انتقاداتی بر آراء ایشان وارد کردهایم. انتظار داشتم نقدهای دوستان دقیقتر و عمیقتر باشد. این کتاب از نظر من قابل قبول و مستحکم است.