بانک اطلاعاتی فهرست نسخه‌های خطی علمای طبس کتاب می‌شود

مهدی قربانی، پژوهشگر و مولف نسخه‌های خطی با اشاره به تدوین کتاب «فهرست نسخ خطی علمای طبس» گفت: این کتاب علاوه بر ارایه فهرست و بانک اطلاعات نسخه‌های خطی عالمان طبس، تصویر آغاز و انجام این کتاب‌ها که تاکنون 100 نفر آن‌ها شناسایی شده‌اند را در اختیار مخاطب می‌گذارد./
قربانی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با اعلام این مطلب اظهار کرد: بعد از نگارش کتاب «مشاهیر طبس» که اکنون در مرحله ویرایش نهایی به سر می‌برد به ذهنم رسید که فهرست نسخه‌های خطی علمایی از این مشاهیر که دارای نسخه‌های خطی هستند، جمع‌آوری کنم و به همین دلیل تصمیم گرفتم نسخه‌های خطی این علمای برجسته را از قرن چهارم تا پانزدهم گردآوری کنم.

وی با بیان این‌که این اثر شامل فهرست نسخه‌های خطی علما و نویسندگانی از مشاهیر طبس است که صاحب نسخه‌های خطی هستند، عنوان کرد: تاکنون 100 عالم و نویسنده که صاحب نسخه خطی بودند، شناسایی کرده‌ام و این کتاب قرار است علاوه برداشتن بانک اطلاعات و ارایه فهرست نسخه‌های خطی علمای طبس، تصویری از آغاز و انجام کتاب (صفحه ابتدایی و انتهایی) را که به خط خود کاتب است، در اختیار مخاطبان قرار دهد.

وی افزود: تاریخ برخی از این آثار که تاکنون گردآوری شده‌است، به قرن‌های پنجم و ششم بازمی‌گردد و موضوعات آن‌ها شامل فقه و حقوق، احکام، ادبیات عرب، شعر، صرف و نحو، پزشکی و طب سنتی، جفر، رمل، حساب و تقریرات دروس خارج برخی ‌آیات عظام است.

این پژوهشگر نسخه‌های خطی با تاکید بر این‌که نسخه‌های خطی نشان‌دهنده هویت و پیشینه علمی دانشمندان یک منطقه و کشور است، عنوان کرد: طبس آخرین شهر خراسان است که در گوشه‌ای از این منطقه با جمعیت و دسترسی محدود به مراکز علمی به سر می برده و شکوفایی بیش از 100 عالم از چنین منطقه‌ای که تاکنون شناسایی شدند، با این امکانات محدود؛ قابل تامل است.

وی با بیان این‌که طبس نخستین شهر در استان خراسان است که مردم آن به دین اسلام گرویدند، اظهار کرد: دین پیامبر اسلام ابتدا وارد این منطقه می‌شود و سپس به شهر‌های دیگر نفوذ پیدا می‌کند، به‌طوری‌که در متون قدیمی پیش از اسلام نامی از مشاهیر عالم و صاحب کتاب این منطقه پیدا نمی‌کنیم.

قربانی با اشاره به این‌که ورود اسلام به این منطقه بیش از پیش باعث رشد و شکوفایی علم شد، عنوان کرد: پیش از ورود اسلام به این منطقه، نامی از مشاهیر علمی طبس پیدا نمی‌کنیم. درحالی که بعد از ورود اسلام علمای صاحب کتاب بسیاری را در حوزه‌های مختلف می توان پیدا کرد.

وی با بیان این‌که تاکنون بیش از 200 نسخه خطی را از طریق کتابخانه‌های ملی، مجلس، آستان قدس و کتابخانه‌های شخصی و خانواده‌های این علمای بزرگ رویت و فهرست‌نویسی کردم، اظهار کرد: آثار این علما از قرن‌های چهارم و پنجم هجری شروع می‌شود و تا قرن 15 دنبال می‌شود که برخی از این‌کتاب‌ها هنوز فهرست‌نویسی نشدند.

وی با بیان این‌که به عنوان مثال 20 نسخه خطی را فقط از کتابخانه شخصی «شیخ حسن رمزی طبسی» که هنوز فهرست‌نویسی نشده بود، پیدا کردم، عنوان کرد: قدمت برخی از این کتاب‌ها مربوط به 80 سال پیش است و تلاش می‌کنم با انگیزه شخصی از طریق ارتباط با افراد و آشنایی با کتابخانه‌های شخصی، این نسخه‌ها راشناسایی و فهرست‌نویسی کنم.

وی با بیان این‌که فهرست نسخه‌های خطی علمای طبس تا سال آینده وارد فهرست کتابخانه‌های ایران خواهد شد، گفت: کتابخانه آستان قدس تبلیغات زیادی در زمینه جمع آوری و نگهداری نسخه‌های خطی انجام داده و فهرست نسخه‌های خطی را به‌سرعت وارد بانک اطلاعاتی خود می‌کند و این فهرست تا سال آینده از طریق این کتابخانه، وارد بانک اطلاعاتی کتابخانه‌ها خواهد کرد.

این پژوهشگر و مولف با تاکید بر این‌که کتابخانه‌های ملی، مجلس و آستان قدس رضوی تاکنون درباره گردآوری، مرمت و فراهم کردن زمینه‌های اهدای نسخه‌های خطی کارهای بزرگی انجام داده است، عنوان کرد: به عنوان مثال؛ کارشناسان کتابخانه آستان قدس رضوی این آمادگی را دارند که افراد در هرجای ایران که نسخه‌های خطی دارند، در آن مکان حاضر شوند و با دریافت اسکن بدون آسیب رسیدن به اصل نسخه، آن را در آرشیو نسخه‌های خطی خود نگهداری کنند.

وی درباره مشکلات به‌دست آوردن نسخه‌های خطی که در نزد مجموعه‌داران نگهداری می‌شود، گفت: متاسفانه، فرهنگ حفظ، مرمت و نگهداری از نسخه‌های خطی به‌صورت امانی و اهدا هنوز در میان مردم وجود ندارد یا افراد به دلیل ترس از نداشتن مالکیت معنوی بعد از اعلام آثار، رغبتی به تحویل ندارند.

وی با بیان این‌که بعد از رصد ‌کتابخانه‌های داخلی، مراکز خارج از کشور را هم جست‌‌‌وجو می‌کنم، عنوان کرد: تنها راه کسب اطلاعات از کتابخانه‌های خارج از کشور پورتال‌های این مراکز و درخواست نسخه‌های خطی است و امکان سفر به خارج به‌دلیل هزینه‌های بالا و حمایت نشدن از سوی دستگاه‌های دولتی مهیا نیست.

قربانی با اشاره به جمع‌آوری نسخه‌های خطی علمای طبس در کتابخانه‌های خارج عنوان کرد: جست‌و جو در پورتال کتابخانه‌های کشور‌های تاجیکستان، عراق، ترکیه، هند، پاکستان و مصر به دلیل مسافرت این علما به شهرهای شام و دیگر کشور‌‌ها از برنامه‌های دیگرم برای تدوین این کتاب است.

صاحب انتشارات قاف شهرستان مشهد با بیان این‌که اکنون به دنبال سرمایه‌گذار هستم، اظهار کرد: تدوین فهرست نسخه‌های خطی علمای طبس که اکنون سه ماه است شروع به تدوین آن کرده‌ام، یک‌سال طول می‌کشد و بعد از پیدا کردن سرمایه‌‌گذار، دو کتاب «مشاهیر طبس» و «فهرست نسخ خطی علمای طبس» را منتشر می‌کنم.