ماجرای لوله کشی آب تهران

برید‌‌‌‌ه اي از مطالب حواد‌‌‌‌ث مربوط به د‌‌‌‌هه ٤٠ و ٥٠

برخلاف اغلب شهرهای بزرگ دنیا، تهران در کنار رودخانه بنا نشده است؛ به همین دلیل بخشی از آب مورد نیاز این شهر باید از نقاط دوردست و رودخانه‌های اطراف تامین و منتقل شود.
لوله کشی آب پایتخت هم از آن ماجراهای بسیار مهم تاریخ تهران است که پیاده‌سازی‌اش 30- 40سال به طول انجامید.

شفا آنلاین>اجتماعی>برخلاف اغلب شهرهای بزرگ دنیا، تهران در کنار رودخانه بنا نشده است؛ به همین دلیل بخشی از آب مورد نیاز این شهر باید از نقاط دوردست و رودخانه‌های اطراف تامین و منتقل شود.
لوله کشی آب پایتخت هم از آن ماجراهای بسیار مهم تاریخ تهران است که پیاده‌سازی‌اش 30- 40سال به طول انجامید. دلیل دیگر درد و بی پولی دولت ایران بود. تهران در قرون پیش از صفویه به سبب فراوانی باغ،بستان و میوه‌هایش نه فقط در میان آبادی‌ها شهره شده بود بلکه آوازه‌اش سراسر شهرهای ایران را نیز درنوردیده بود.

به گزارش شفا آنلاین:باغ‌هایی که برآمده از آب فراوان این روستای سرسبز و باطراوت بود. اتفاقی که باعث شد این ناحیه به خشکی گراید. کمبود آب تهران از دوره فتحعلی شاه به وجه آشکار خودنمایی کرد و از همان دوران تا امروز دولت‌های وقت کوشیده اند تا از اطراف آب را به این شهر سرازیر کنند. ژوبر در کتاب «مسافرت به ارمنستان» از عدم موفقیت فتحعلی شاه در انتقال آب رودخانه کرج به تهران سخن گفته است.

در تهران آب مشروب اهالی قبل از احداث شبکه لوله‌کشی با ابتدایی ترین روش های استحصال آب یعنی از طریق ۲۶ رشته قنات با مجموع آب‌دهی حدود ۷۰۰ لیتر در ثانیه تامین می‌شد.محل ظهور قنات‌ها از محل سکونت و زیستگاه‌های مردم دور بود،به‌همین دلیل،فرسنگ‌ها فرسنگ،گذرگاه‌های آبی برای انتقال آب بنا می‌شد تا آب به محل زندگی می‌رسید.آب در مسیر طولانی خود،پس از گذشتن از نهرها و گذرگاه‌های آبی روباز، با انواع آلایش‌ها و ناپاکی ها برخورد می‌کرد وبا انواع ضایعات مواد پاک‌کننده و شو ینده‌ها، سیاهی و دوده ظرف‌ها و خاکروبه خانه‌ها،زباله ها و لاشه حیوانات و سایر آلودگی ها،مخلوط می شد و سرانجام به آب انبارهای خانگی می‌رسید. آب انبارهاآن زمان یا عمومی بودند یاخصوصی.آب انبارهای عمومی بزرگ تر بوده و دارای پله های زیادی بودند (گاه تا ۴۰پله) در بعضی از آب انبارها به کیفیت آب توجه می‌شد و در این آب انبارها مقادیری آهک، خاکستر و زغال برای تصفیه و ته‌نشینی مواد معلق به آب اضافه می‌کردند تا برای بهداشتی بودن آب اقدامی کرده باشند. سال‌های متمادی آب تهران از طریق قنات تامین می‌شد اما افزایش روز افزون جمعیت شهر و همچنین شیوع بیماری‌های ناشی از نوشیدن آب آلوده، مسئولان را به فکر چاره انداخت .

لرد کرزن انگلیسی هم در کتاب «ایران و قضیه ایران» از تلاش ناموفق حاج میرزا آقاسی یاد می‌کند. گو اینکه آب را به یافت‌آباد توانست برساند. در روزگار ناصرالدین‌شاه آب کرج به تهران رسید. تقسیم‌نامه معروف امیرکبیر در سهم بندی آب کرج از اسناد مضبوط در تاریخ تهران است.

پس از اینکه آب رودهای اطراف به تهران رسید، اگرچه هنوز کافی نبود ولی شکل دیگری خودنمایی می‌کرد. آن هم غیربهداشتی بودن آب بود. مردم تهران آب را از جوی‌های روباز به آب انبارخانه‌ها می‌بردند. جوی‌هایی که مملو از کثافات و آلودگی بود. آب انبارهای عمومی تهران در هسته مرکزی پیش از آب انبارخانه‌ها محل ذخیره آب شرب تهرانیان بود که خود پر بود از همان آلودگی‌ها و ...

ژاک موریه، نایب سفارت انگلیس درباره آب تهران می‌نویسد:«آب تهران تعریفی ندارد. اتباع سفارت ما اغلب به امراض مختلف مبتلاشدند...» و در «وقایع اتفاقیه» چنین می‌خوانیم:«آلودگی آب تهران با آن روش انتقال از طریق جوی‌های روباز بسیار مشکل آفرین بود و به لحاظ بهداشتی مردم تهران همیشه از بروز بیماری‌های مهلک در رنج و عذاب بودند...».

لوله کشی آب تهران در دوران قاجار

هنوز سلطنت قاجاریان به پایان نرسیده بود که دو سال بعد از کودتای 1299 شمسی سید ضیاء در روزگاری که رضاخان قدرت را به دست داشت، یعنی در سال 1301 شمسی برای نخستین بار فکر لوله کشی آب تهران به میان آمد و یک آلمانی مامور انجام کار شد اما از پس آن برنیامد. در سال 1303 نمایندگان وزارت فواید عامه و اعضای فنی قشون و بلدیه با آنکه راه حل مشکل آب تهران را لوله کشی تشخیص دادند، باز هم کاری پیش نرفت.
لوله کشی آب تهران در دوران پهلوی اول

در سال ۱۳۰۶عملیات احداث مجرای رودخانه کرج به تهران آغاز شد و عملیات اجرایی این طرح از روستای«بیلقان کرج» تا «جمشیدآباد» تهران به طول۵۳کیلومترچهار ماه طول کشید.۲۰ کیلومتر از این مسیر را کانال‌کشی کرده بودند اما این آب در مسیر هرز می‌رفت وانواع آلودگی را دربرداشت.

در سال 1308 چندتن اروپایی طرحی را به شهردار تهران ارائه کردند ولی باز عملی نشد. در سال 1314 چند شرکت خارجی برای لوله کشی آب تهران وارد عمل شدند به همین منظور شهردار دستور داد در روز دوم خرداد 1315 کمیسیونی از نمایندگان وزارت راه، اداره کل صناعت و اداره کل فلاحت و رییس فنی شهرداری تشکیل شد و برای انجام کار شهرداری به نشر آگهی مناقصه اقدام کرد ولی نتیجه‌ای حاصل نشد.

بار دیگر در سال 1316 آگهی مناقصه انتشار یافت و سال بعد 1317 ، در نهایت ماجرا به سال 1318 کشیده شد اما طرح مزبور به جایی نرسید. در این سال آلمان به لهستان حمله کرد. به همین دلیل محمودجم، نخست وزیر وقت فرمان داد موضوع مسکوت بماند. جنگ جهانی دوم آغاز شد. رضاشاه از سلطنت استعفا داد.
لوله کشی آب تهران در دوران پهلوی دوم

شرکت‌های خارجی انگلیسی، بلژیکی و ... هر از چند گاهی وارد این عرصه شده ولی کاری از پیش نبردند و میدان را خالی کردند تا اینکه در سال 1326 پس از خاتمه جنگ جهانی یک میلیون تومان برای تاسیس شرکت عمران پرداخت شد تا این شرکت برای لوله کشی آب تهران اقدام کند. کلنگ احداث ساختمان اداری شرکت در میدان سنگلج به زمین زده شد. باز هم دو سال گذشت و کار به جایی نرسید. در سال 1328 قرار شد بانک ملی برای کمک به شهرداری وام بدهد. سرانجام در بهمن 1328 شمسی یعنی پس از گذشت حدود سه دهه تازه، سازمان آب لوله کشی آب تهران شکل قانونی پیدا کرد. هنوز نه آبی بود و نه لوله‌ای. در سال 1330 طرح اولیه لوله‌کشی تهران برای جمعیتی معادل ۹۰۰ تن اجرا شد و دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰ اینچ و با ظرفیت ۲۴۲هزار متر مکعب در شبانه‌روز برای انتقال آب از آب‌گیر بیلقان به نخستین تصفیه‌خانه تهران (جلالیه) در نظر گرفته شد.

قانون انجام لوله‌کشی آب و فاضلاب شهر تهران - مصوب هفت خرداد ۱۳۳۰

ماده واحده - مدت مسئولیت انجام لوله‌کشی آب تهران که طبق تبصره ۲۲ ماده دوم قانون بودجه کل کشور مصوب تیر ۱۳۲۸ به مدیر کل‌لوله‌کشی واگذار شده بود تا پایان لوله‌کشی آب تهران که منتها آخر اسفند ۱۳۳۲ خواهد بود تمدید می‌شود و به مدیر کل لوله‌کشی آب اجازه داده‌می‌شود فقط در مورد تهیه طرح‌ها و اسناد و مدارک فنی لازم برای لوله‌کشی آب و فاضلاب آب شهر تهران و نظارت در اجرای طرح‌های لوله‌کشی باتوجه به صلاح امر و گرفتن تضمین کتبی و مالی با امضای وزیر کشور بدون مراعات اصول مناقصه اقدام کند.

نسبت به مقررات خاصی که در تبصره ۲۲ ماده دوم قانون بودجه کل کشور مصوب تیر ۱۳۲۸ برای انجام لوله‌کشی آب تهران به تصویب رسیده ،آن‌قسمت از ماده ۳۵ قانون تشکیل انجمن‌های شهر مصوب چهارم مرداد ۱۳۲۸ که با قانون مزبور مغایرت پیدا می‌کند در این مورد تا پایان لوله‌کشی آب وفاضلاب بلااثر خواهد بود.

تبصره - مدیر کل لوله‌کشی ترتیب استملاک اراضی مورد احتیاج لوله‌کشی آب و فاضلاب آب تهران را با موافقت وزیر کشور و مدیر کل بانک ملی ایران‌و شهردار تهران خواهد داد. اراضی پس از تصویب این هیات سه نفری بلافاصله به تصرف اداره لوله‌کشی خواهد آمد و بهای آن و همچنین خسارات ‌وارده به املاک مردم در نتیجه حفریات و سایر عملیات ساختمانی لوله‌کشی آب و فاضلاب تهران مطابق مقررات قانون توسعه معابر مصوب اول تیر ۱۳۲۰ منتها در مدت سه ماه از تاریخ تصرف تأدیه خواهد شد.

لیکن آنچه زمین برای مسیر لوله‌کشی آب و حریم آن مطابق تشخیص فنی به تصدیق هیات سابق‌الذکر لازم است بلاعوض برای اداره لوله‌کشی‌و فاضلاب تهران مورد حقوق ارتفاقی قرار خواهد گرفت.

این قانون که مشتمل بر ماده واحده و یک تبصره‌است و در تاریخ پانزدهم آذر ۱۳۲۹ به تصویب مجلس سنا رسیده در جلسه سه‌شنبه هفتم خرداد 1330 به تصویب مجلس شورای ملی رسید.

رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت

در سال 1333 به طور آزمایشی در ناحیه باغشاه در کوی کارمندان در حدود 50 انشعاب داده شد و تاسیسات سازمان آب در روز چهارم آبان 1334 به شکلی رسمی گشایش یافت. در سال 1342 تاسیسات آب تهران که برای انتقال 65 میلیون مترمکعب در سال احداث شده بود، افتتاح شد.قانون پلاس