ویژگی‌های رئیس جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه آیت الله شهید بهشتی

رئیس جمهور باید کسی باشد که افراد با ایمان و انقلابی و فعال و خلاق این جامعه را جذب کند

اشاره: پس از عزل ابوالحسن بنی صدر از ریاست جمهوری، روزنامه جمهوری اسلامی در آخرین مصاحبه اختصاصی خود با آیت الله شهید بهشتی نظر ایشان را در مورد صفات و شرایط رئیس جمهور آینده جویا شده است. در اینجا متن این مصاحبه از نظرتان می‌گذرد:

- مردم در این مرحله حساس و سرنوشت‌ساز باید چه رئیس جمهوری را انتخاب کنند؟

* بسم الله الرحمن الرحیم نقش اساسی رئیس جمهور در جامعه این است که بتواند ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف اداره‌کننده کشور و تنظیم‌کننده روابط اجتماعی در کشور را هماهنگ کند و ضمناً از جهات مختلف بتواند نماینده کشور در داخل و خارج و مجامع بین‌المللی در دیوارهای جهانی باشد برای جمهوری اسلامی ما. به این ترتیب رئیس جمهور باید واجد شرایط زیر باشد:

۱- اعتقاد قلبی و جزمی به اسلام. واقعاً مسلمان و مؤمن باشد و پایبندی عملی به مقررات و تعالیم اسلام داشته باشد. رئیس جمهور یک جامعه اسلامی باید هر جا می‌رود، در داخل خانه‌اش، در بیرون خانه‌اش، در دفتر ریاست جمهوریش، در مهمانی‌ها و ملاقات‌ها و دیدارهای داخلی و خارجی نشان بدهد که یک انسان پایبند به تعالیم اسلام است. از نظر اخلاقی هم باز نمونه یک انسان مسلمان باشد، صداقتش، راستیش، قابلیت اعتمادش برای همکاران و عموم مردم، برخوردش برخورد متواضعانه باشد، با مردم به فروتنی برخورد کند.

۲- باید مردی باشد آشنا به سیاست، آشنا به کشورداری، آشنا به تنظیم روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای مسلمان و غیرمسلمان، چون تنظیم این روابط ساده نیست، نکته‌های ظریف و ریزه‌کاری‌هایی در این زمینه هست که خیلی در خور توجه است. گاهی یک نفر در برخورد با یک سفیر از یک کشور، یک جمله نابجا می‌گوید و روابط میان این دو کشور را تیره می‌کند. یا یک جمله نابجا می‌گوید و یک کشوری را نسبت به قدرت و استقرار یک نظام در کشور خودش دچار شک و تردید می‌کند. بنابراین باید انسانی باشد آشنا به سیاست و به رموز سیاست.

۳- باید قدرت جذب همکاران فعال و مؤمن را داشته باشد. یعنی کسی باشد که افراد با ایمان و انقلابی و فعال و خلاق این جامعه را جذب کند. بعضی از چهره‌ها هستند که افرادی را می‌توانند جذب کنند که چندان به نظام حکومت اسلامی آشنا نیستند، یا معتقد نیستند، ملتزم نیستند. بعضی‌ها هستند که نه، مبانی و رفتار و موضع اجتماعی آنها طوری است که افراد و عناصر فعال مؤمن به اسلام و نظام جمهوری اسلامی را جذب می‌کنند. رئیس جمهور آینده ما باید قدرت جذب اینگونه همکاران را داشته باشد، به خصوص برای تشکیل دولت، هر نخست‌وزیری و هر وزیری به درد اداره جمهوری اسلامی آینده نمی‌خورد. نخست‌وزیر و وزرایی و معاونانی و مسئولانی برای اداره آینده جمهوری اسلامی ما لازم است که اینها خودشان به مبانی جمهوری اسلامی مؤمن باشند و به انقلاب اسلامی معتقد باشند. اگر رئیس جمهور کسی است که نمی‌تواند این عناصر را جذب کند، طبعاً این افراد نمی‌توانند در دولتی که او دعوت به کار می‌کند شرکت کنند.

۴- در ایجاد هماهنگی باید مقتدر باشد، مدیریت رئیس جمهور غیر از مدیریت یک وزیر است، غیر از مدیریت حتی یک نخست‌وزیر است، غیر از مدیریت یک مدیرکل و یک رئیس اداره است، غیر از مدیریت یک شرکت است. نقش مهم رئیس جمهور در مدیریت این است که بتواند میاں قوه اجرایی یعنی دولت، قوه قانونگذاری یعنی مجلس شورای اسلامی و قوه قضایی در رابطه با مردم و در رابطه با رهبری هماهنگی ایجاد کند. بنابراین باید از نظر قدرت هماهنگی، از نظر قدرت درکِ یک یک این نیروها و سازمان‌ها و مراکز تصمیم‌گیری یا اجرا، فردی باشد که اینها را خوب درک کند و بعد بتواند اینها را خوب به هم نزدیک نگاه دارد و هماهنگ کند.

۵- باید قاطع باشد، چون هماهنگی ایجاد کردن معمولاً به مقدار قابل توجهی از قاطعیت احتیاج دارد. البته قاطعیت غیر از خشونت است. قاطعیت یعنی به موقع تصمیم بگیرد و در تصمیم‌گیری‌ها دچار تزلزل نباشد. باز قاطعیت غیر از عجله کردن در تصمیم‌گیری است، اتفاقاً باید بسیار مرد دورنگر و همه‌سونگر باشد که قدرت تصمیم‌گیری را پس از همه‌سونگری داشته باشد.

۶- در زمینه سیاست خارجی مخصوصاً رئیس جمهور باید فرد آگاهی باشد. برای اینکه پذیرش سفرا در قانون اساسی به عهده او گذاشته شده است، پذیرش رؤسای کشورهای دیگر که به ایران می‌آیند یا شرکت در دعوت‌هایی که رؤسای کشورها از ایران می‌کنند، بر عهده اوست. بنابراین باید به سیاست خارجی مخصوصاً آشنا و آگاه باشد و در هر جا بتواند عمل یا عکس‌العمل مناسبی را انجام دهد.

۷- رئیس جمهور باید در جمع، به عنوان یک نمونه مطلوب در جامعه قدرت درخشیدن داشته باشد و واقعاً انسانها و افراد و اعضای جامعه وقتی به او و رفتار او می‌نگرند، احساس اعتماد و اطمینان کنند. اطمینان به اینکه مدیریت درجه اول و رهبری درجه اول کشور را پس از مقام رهبری، به دست انسانی داده‌اند که آن انسان نسبت به این امت و نسبت به این نظام و نسبت به امامت این امت وفادار است. به همین دلیل هم هست که چون اصل ولایت فقیه، یعنی رهبری و امامتِ یک اسلام‌شناسِ عادلِ درستکارِ مورد قبول مردم، در قانون اساسی ما به عنوان یک وسیله اعتماد و اطمینان برای جامعه تصویب شده است، رئیس جمهور ما باید نسبت به این اصل، هم کاملاً آشنا باشد و هم ایمان داشته باشد.

به این مناسبت من لازم می‌دانم یادآوری کنم که مردم ما، هم باید در انتخاب رئیس جمهور دقیق باشند و هم در شناخت رئیس جمهور از هر نوع مبالغه و گزاف‌گویی، گزاف‌اندیشی پرهیز کنند، هم در تبلیغ برای رئیس جمهور مورد علاقه‌شان از هرگونه دروغ، خلافِ واقع‌گویی، مبالغه‌گویی پرهیز کنند و هم اینکه در مورد نامزدهای مورد علاقه افراد و گروههای دیگر منصفانه داوری و موضع‌گیری کنند تا نوع انتخاب و تبلیغات ریاست جمهوری در جامعه اسلامی و انقلابی ما، نوعی اسلامی باشد، از آن آلودگی‌هایی که در انتخاب رئیس جمهور یا انتخاب نمایندگان مجلس در جامعه‌های غیراسلامی و جامعه‌های منحط پیش می‌آید، دور باشد. از خدای متعال آرزو می‌کنم و خواستارم که ملت ما را در شناخت صحیح و دقیق رئیس جمهور آینده و انتخاب او و همچنین در شناخت دقیق نمایندگان مجلس و انتخاب آنها موفق بدارد و رئیس جمهور آینده و نمایندگان و دولت برخاسته از آنها بتوانند جامعه انقلابی ما را به سوی پیروزی‌های نهایی پیش ببرند.