ایران و جنگ جهانی دوم
اشاره
در هر دو جنگ جهانی که در قرن بیستم میلادی به فاصله ۲۰ سال از یکدیگر به وقوع پیوستند، ایران رسماً بیطرف بود. اما در هر دو جنگ، کشورمان به راهرویی برای پیشبرد مقاصد و منافع قدرت‌های درگیر تبدیل شده بود. در جنگ اول، ایران بیش از سایر دولتهای درگیر، خسارات جانی و مالی تحمل کرد و در جنگ دوم نیز اساساً کشورمان به زیر چکمه نظامیان بیگانه درآمد. این‌ها سهم ما در جنگ‌هایی بود که در آن دخالتی نداشتیم.
«گذرستان» حاضر تحولات جنگ دوم جهانی در ایران را مورد بررسی قرار داده است.
این مقاله درصدد بررسی مستند دلایل تغییر استراتژی انگلیس در ایران پس از حمله آلمان به شوروی و ماهیت اتحاد انگلیس و شوروی و ارتباط آن با اشغال ایران در سوم شهریور 1320 می‌باشد. همچنین بررسی و تحلیل نقش انگلیس در اشغال ایران و جلب موافقت روس‌ها با این اقدام و ماهیت پیمان اتحاد سه‌گانه از نظر استراتژی یا تحمیلی بودن آن و بهره‌برداری از آن برای ایجاد بستری قانونی برای وادار کردن ایران...
آغاز جنگ «در این موقع که متأسفانه نایره جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع عموم میرساند که در این کارزار بیطرف مانده و بیطرفی خود را محفوظ خواهد داشت.»۱ این نخستین بیانیه رسمی دولت ایران در آغاز جنگ جهانی دوم در ۱۱ شهریور ۱۳۱۸/ ۲ سپتامبر ۱۹۳۹ بود. این بیانیه یک روز پس از آغاز جنگ جهانی صادر شد و متعاقب آن وزیر کشور ایران از اتباع بیگانه...
انگلستان از هیچ کوششی برای حفظ و حمایت از هندوستان به عنوان ستون اصلی امپراتوری استعماری خود، فروگذار نمی‌‌کرد. از آن جمله نه تنها کمربندی از کشورهای قرنطینه در اطراف هندوستان ایجاد کرده بود بلکه راههای سوق‌الجیشی مهمی را هم که به این سرزمین ختم می‌شد، تحت کنترل خویش درآورده بود. تسلط و کنترل راههای زمینی و دریایی منتهی به هندوستان می‌شد، فقط به معنی حفظ امنیت مرزهای هندوستان...
مداخله انگلیسی‌ها در امور ایران پیشینه‌‌ای به درازای روابط دو کشور دارد. این مداخله دارای ابعاد و اشکال گوناگون بوده و متناسب با ضعف و قوت حکومت مرکزی و یا تمایل و مخالفت حاکمان ایران نسبت به انگلیسی‌ها، همواره در حال تغییر بوده و فراز و نشیب‌هایی را طی کرده، ولی هرگز متوقف نگردیده است. یکی از نقاط اوج مداخله انگلیسی‌ها در امور ایران در فاصله زمانی اشغال ایران در شهریور 1320 تا...
پذیرش و تحمل سختی و مشقات و حتی بذل مـال و جان در راه حفظ میهن و پاسداری از ارزشهای معنوی و مادی برای ملتها،سهل و ساده و چه بـسا لذت بخش باشد؛اما تـضییقات مـادی و معنوی حاصل از منفعت و قدرت طلبی سردمداران کشورهای بیگانه،طاقت فرسا و تحمل‌ناپذیرند.جنگهای جهانی اول و دوم بر اثر رقابت و فزونخواهی دولتهای اروپایی در گرفت،ولی دامنه و تبعات آن کشور ایران را نیز شامل...
: مقاله حاضر به تاریخچه روابط دو کشور ایران و آمریکا و تلقی نخبگان سیاسی هر دو دولت از این روابط پرداخته است. ایده اصلی مقاله این است که نخبگان ایرانی به دنبال نیروی سوم و جایگزین کردن آن برای توازن قوا میان قوای روس و انگلیس در ایران بوده‌اند و نخبگان آمریکایی هم در عین انگیزه‌های متفاوتی که برای این رابطه داشته‌اند، بیش از هر چیز در پی کسب مقبولیت در عرصه سیاست بین‌المللی و...
علی رغم اینکه ایران اعلام بی طرفی نموده بود، متفقین خاک کشور را اشغال کردند. این اشغال لطمات و صدمات جبران ناپذیری به کشور وارد ساخت که تبعات آن تا سالیان متمادی گریبان مردم ایران را گرفته بود. بهانه اشغالگران فعالیت ستون پنجم آلمان در ایران و عدم اخراج آنها از سوی دولت ایران اعلام شد. این مقال قصد آن دارد تا با بررسی برخی شواهد و مدارک روشن سازد آیا آلمانی ها در ایران فعالیت نمی کردند و یا اینکه...
آرشیو ملی بریتانیا برای نخستین بار بیش از ۳۰۰۰ سند مربوط به جنگ جهانی دوم را به صورت آنلاین منتشر کرده است. این اسناد که پیش‌تر محرمانه بوده‌اند وجود «فی فی» مامور افسانه‌ای زیبایی که میزان رازداری ماموران مخفی تازه آموخته را می‌سنجید، تائید می‌کنند؛ همچنین ابعادی از پروندهٔ خائن منفور بریتانیایی «لرد هاو-هاو» که ۷۵ سال پیش نخستین تبلیغات رادیویی نازی را اعلام کرد نیز...
پس از آنکه در تیر 1320 متفقین در مورد ایجاد جبهه مشترکى بر علیه آلمان به توافق رسیدند، مسلم بود که اشغال ایران براى عملى کردن این جنگ مشترک، در جبهه روسیه شوروى، شرط اساسى را تشکیل مى‌داد. اما از آنجا که دولت ایران در 11 شهریور 1318 و با شروع جنگ، با صراحت بیطرفى خود را در جنگ اعلان داشته بود، متفقین به دنبال دست‌آویزى بودند تا بدان وسیله اشغال نظامى این کشور را توسّط نیروهاى خویش در نظر جهانیان موجه...
خشونت،کشتار و برافروختن آتش جنگ از اجزای لاینفک صهیونیسم در مسیر آرمان مورد نظر است . تئودور هرتصل در خاطرات خصوصی و محرمانه‌ی خود به این اصل تأکید کرده که فشار نظامی عنصری لازم در استراتژی صهیونیسم است. اگر چه او در جلسات عمومی و سخنرانی‌هایش با پنهان‌کاری تمام سعی در مخفی نگه‌داشتن این اندیشه داشت اما خاطرات او که سالها پس از مرگش در سال 1904 م. منتشر شد، اسرار بزرگی را آشکار ساخت. این...
یک روز پس از شروع جنگ جهانی دوم، محمود جم نخست‌وزیر ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در این موقع که متأسفانه نایره جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع عموم می‌ساند که در این کارزار بی طرفی خود را محفوظ خواهد داشت.» حمله آلمان در 22 ژوئن 1941/ اول تیر 1320 به شوروی، باعث شد شوروی وارد گروه متفقین شود. در این هنگام روسیه در مقابل حملات...
هجدهم اردیبهشت در تاریخ به عنوان روز پایان جنگ جهانی دوم ثبت شده است. جنگ جهانی دوم را قدرت های فزون طلب و استعمارگر غرب به راه انداختند و حدود شش سال کل جهان را به آتش کشیدند. مسائل مربوط به جنگ جهانی دوم فراوان است ولی آنچه به طور کلی می توان گفت این است که در جریان این جنگ حدود 40 میلیون نفر از میان رفتند و به طور متوسط روزانه 25 هزار نفر در اثر جنگ جان باختند. در ایران نیز همان طور که در جنگ جهانی اول...
در سال 1914 میلادی جنگ اول بین انگلستان و روسیه و فرانسه از سویی و المان و اطریش و عثمانی از سویی دیگر که متحدین نامیده میشدندشروع شد با وجود اعلام بی طرفی از جانب دولت ایران دول متحارب این بی طرفی را محترم نشمرده و هر کدام با اعزام نیروهایی به داخل ایران سعی در تقویت مواضع خویش کردند . علاوه بر این هر کدام از طرفین تلاش کردند که با استفاده از عناصر محلی اوضاع را به نفع خویش بر گردانند. در این سالها...
جنگ جهانی دوم در اول سپتامبر 1939/ 9 شهریور 1318 با حملة آلمان نازی به لهستان آغاز شد. ایران از همان ابتدا، بیطرفی خود را در جنگ اعلام کرد؛ اما همانند جنگ جهانی اول، بیطرفی ایران رعایت نشد؛ و دو سال پس از آغاز جنگ، و دو ماه پس از حمله آلمان نازی به اتحاد شوروی، نیروهای نظامی شوروی و انگلیس در سوم شهریور 1320ه.ش/ 25 اوت 1941م. یعنی دو ماه پس از حمله آلمان نازی به خاک شوروی از سمت شمال و جنوب و غرب به...
اشغال ایران در شهریور 1320 و تعیین مناطق تحت نفوذ شوروى و انگلیس، شرایط تازه‌اى را در مناطق استان کردستان ایجاد کرد. ابتدا آن دسته از رؤساى عشایر که در زندانهاى رضاشاه به سر مى‌بردند، آزاد شدند و برخى از آنان به مناطق خود بازگشتند، سپس گروهى از رؤساى عشایر که در دوران سلطه رضاشاه به عراق گریخته بودند به کردستان بازگشتند. از جمله رؤساى این گروه مى‌توان به محمد رشیدخان، قادرخان زاده معروف به حمه...
محمدتقی تقی‌پور، دبیرکل جمعیت حامیان آزادی قدس می‌گوید یهودستیزی واژه‌ای جعلی و مخلوق تفکر صهیونیستی است که در تاریخ سابقه‌ای ندارد اما در طول تاریخ پدیده تنفر از یهودیت وجود داشته است. اولین‌قسمت از میزگرد بررسی دایرة‌المعارف «تا فراموش نکنیم؛ ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال ۴۱۸ روستای فلسطین و کشتار، اخراج و آوارگی ساکنان آن» با نظارت ولید الخالدی که سال ۹۸ با...
با آغاز جنگ جهانی دوم در اول سپتامبر 1939 م.(9 شهریور 1318 ش) دولت ایران بیطرفی خود را در این جنگ رسما اعلام کرد اما طولی نکشید که با حمله آلمان به شوروی، دامنه جنگ به مرزهای ایران نیز کشیده شد. در این گزارش برآنیم پیامدهای جنگ جهانی دوم را که در کتاب‌های مختلف منعکس شده است بررسی کنیم. این پیامدها ابعاد مختلفی داشته است اما در اینجا به طور اجمالی فقط به برخی از آنها می‌شود. *پیا...
کتاب «پل پیروزی، سرزمین قحطی» ایران در جنگ جهانی دوم، تالیف محمدقلی مجد از جمله آثاری جدید موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی است. دکتر محمد قلی مجد درباره بحران جنگ جهانی دوم در این کتاب نوشته است: «روسیه و انگلیس متعاقب اشغال ایران همه کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و همچنین خط آهن ایران را تصاحب کرده، قوت لایموت مردم ایران را در هر جایی که بدان دست می‌یافتند، مصادره می‌کردند و ده‌ها...
پس از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۱۸ خورشیدی، ایران بلافاصله در این جنگ اعلام بی طرفی کرد اما پس از حمله آلمان نازی به شوروی و پس از آن به دنبال اتحاد بریتانیا و شوروی، متفقین تصمیم گرفتند از طریق ایران یا به اصطلاح خودشان از دالان پارسی نیز برای ارسال کمک به جبهه های نبرد در شوروی استفاده کنند.به دنبال این تصمیم در سومین روز از شهریورماه ۱۳۲۰، نیروهای شوروی با حمله هوایی و زمینی از شرق و شمال و...
«جنگ جهانی اول و دوم در ایران به روایت اسناد» از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشر شده است و همزمان با همایش تاریخ مجلس رونمایی خواهد شد. بازخوانی رخدادهای جنگ های جهانی در ایران از خلال اسناد آرشیوی، از جنبه های گوناگون در خور توجه و حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با اتکای به اسناد مجلس شورای اسلامی، روایتی اسنادی از جنگ جهانی اول در ایران را ارائه می کند. در...
کتاب "ایران در جنگ جهانی دوم؛ اشغالگری و قحطی" با قلم مشترک مراد سلیمانی زمانه و مجتبی سلطانی احمدی به زودی منتشر می‌شود. مراد سلیمانی‌زمانه پژوهشگر تاریخ معاصر ایران گفت: این کتاب سرگذشت سال‌های تلخ حضور اشغالگران در کشور را در سال‌های آغازین سلطنت پهلوی دوم به روایت اسناد به تصویر می‌کشد. وی افزود: تجزیه و تحلیل تحولات سال‌های ابتدایی پس از اشغال بدون تردید کار بسیار...
