دو دهه واپسین حکومت پهلوی

سلطنت پهلوی بیش از پنج دهه دوام یافت. ایران در این دوره شاهد جریانات بسیاری است. از ابتدای حضور رضاخان در صحنه سیاسی ایران، وزارت جنگ وی، ماجرای جمهوری‌خواهی، ماده واحده تغییر سلطنت قاجار و تاجگذاری رضاشاه تا خروج وی در شهریور 20 توسط انگلیس، دو دهه به طول انجامید. دهه سوم سلطنت پهلوی با پادشاهی محمدرضا پهلوی آغاز شد و پس از 37 سال با سقوط او به پایان رسید. بررسی علل سقوط پهلوی از موضوعاتی است که مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته، نظرات متفاوتی نیز بیان شده است. سمینارها و همایش‌های چندی نیز حول این محور برگزار شده است. یکی از مباحثی که در این باره مطرح است، وضعیت حکومت پهلوی در دو دهه واپسین عمر او است. در این دو دهه رفتار نهادهای حکومتی؛ رجال دولتی؛ نفوذ بیش از پیش فرهنگ غرب در تصمیم‌گیران حکومت؛ وابستگی و سرسپردگی سیاسی؛ نظامی و اقتصادی و فرهنگی حکومت به غرب و به ویژه به ایالات متحده آمریکا از یک سو و آگاهی افراد جامعه نسبت به فرآیندهای تصمیم‌گیری در سطح قدرت، استفاده علماء و مبلغین مذهبی از آموزه‌های اسلامی و دینی در اثبات عدم مشروعیت سیاسی، حقوقی و دینی حکومت پهلوی، این سلطنت را به نقطه تلاشی رساند. شاخصه نهضت مردمی در این دوره پیشتازی روحانیت مترقی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) است.

کتابی که پیش روی شماست «ایران در دو دهه واپسین حکومت پهلوی» نام گرفته و تلاشی برای تشریح اوضاع حکومت در این برهه است. نویسنده در این کتاب سعی کرده با مراجعه به منابع معتبر تاریخی و اسناد به جای مانده از حکومت پهلوی، تاریخ این دوره را قلم زده و کتابی در خور محققین، نویسندگان، دانشجویان و اهل تحقیق فراهم سازد. با مطالعه کتاب مشخص خواهد شد که بیشتر مطالب، وقایع دهه چهل شمسی است و به دهه بعد ـ پنجاه ـ کمتر پرداخته شده است. امیدواریم در مجلد دیگری به این بخش بپردازیم.

مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ضمن سپاس از زحمات جناب آقای دکتر حسین‌ آبادیان در تدوین این کتاب، از همه همکاران محترمی که در آماده‌سازی، ویرایش، حروف‌چینی، چاپ و توزیع این اثر، مؤسسه را یاری کردند سپاسگزار است. همچنین امید است این اثر به سان سایر کتابهای تاریخی معتبر مورد مداقه پژوهشگران قرار گرفته و این مؤسسه از نظرات و انتقادات آنان بهره‌مند گردد.